"Με χρονικό ορίζοντα το 2020, όπου, σύμφωνα με το ανακοινωθέν του Ερεβάν, οι ακαδημαϊκοί τίτλοι των αποφοίτων των ευρωπαϊκώ...
"Με χρονικό ορίζοντα το 2020, όπου, σύμφωνα με το ανακοινωθέν του Ερεβάν, οι ακαδημαϊκοί τίτλοι των αποφοίτων των ευρωπαϊκών ΑΕΙ θα αναγνωρίζονται αυτόματα, η ΑΔΙΠ θα υποστηρίζει διαρκώς τα Ιδρύματα της χώρας"
Τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, που δεν θα προχωρήσουν σε πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών τους, αναμένεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες σχετικά με την αναγνώριση των τίτλων σπουδών που χορηγούν, από εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού, διεθνείς οργανισμούς (π.χ. ΟΗΕ, ΕΕ) και μελλοντικούς εργοδότες.
Αυτό τονίζει η ΑΔΙΠ στην ετήσια έκθεσή της την οποία θα παρουσιάσουν στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, την Πέμπτη στις 10 το πρωί, παρουσία του υπουργού Παιδείας Κ. Γαβρόγλου η Πρόεδρος της ΑΔΙΠ, καθηγήτρια Νικολέττα Παϊσίδου και η Γενική Διευθύντρια της ΑΔΙΠ, Χριστίνα Μπέστα.
ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΟΙΞΕΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ
Σύμφωνα με τη έκθεση δυσκολίες αναμένεται να υπάρξουν και κατά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συστήματος Μεταφοράς και Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων (ECTS) ή τη χορήγηση άδειας εργασίας για ορισμένες κατηγορίες προσωπικού, καθώς σε ορισμένες χώρες του εξωτερικού η κατοχή πιστοποιημένου τίτλου σπουδών αποτελεί προαπαιτούμενο για τη χορήγηση της σχετικής άδειας.
Με χρονικό ορίζοντα το 2020, όπου, σύμφωνα με το ανακοινωθέν του Ερεβάν, οι ακαδημαϊκοί τίτλοι των αποφοίτων των ευρωπαϊκών ΑΕΙ θα αναγνωρίζονται αυτόματα, η ΑΔΙΠ σημειώνει πως θα υποστηρίζει διαρκώς τα Ιδρύματα της χώρας, παρέχοντάς τους, μέσω της πιστοποίησης, όλα τα αναγκαία εφόδια, ώστε οι απόφοιτοί τους να ανταγωνίζονται ισότιμα στον διεθνή και ευρωπαϊκό ακαδημαϊκό και εργασιακό χώρο.
Επιπλέον, η Αρχή υπογραμμίζει, θα υποστηρίξει τα Ιδρύματα για να ενδυναμώσουν τη στρατηγική τους, ώστε, αφενός μεν να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τα δύο σημαντικά προβλήματα που στέκονται ως εμπόδια στην ανάπτυξή τους, δηλαδή την περιορισμένη αυτονομία και την οικονομική δυσπραγία, αφετέρου δε να αυξήσουν τις ακαδημαϊκές και ερευνητικές τους επιδόσεις.
Από τη διεθνή επισκόπηση για τη θέση της Ελλάδας προκύπτει ότι:
1. Η Ελλάδα πρέπει να βελτιώσει:
α) την αναλογία φοιτητών/διδασκόντων
β) τους ρυθμούς αποφοίτησης (σε κανονικό χρόνο σπουδών)
γ) τον βαθμό απασχολησιμότητας των αποφοίτων
δ) το ποσό της δημόσιας χρηματοδότησης
ε) τους θεσμούς αυτοδιοίκησης των ιδρυμάτων
Από τη μελέτη των εκθέσεων εξωτερικής αξιολόγησης, προκύπτει ότι τα ΑΕΙ πρέπει να επιδιώξουν:
1. Την ενίσχυση των μηχανισμών διεθνοποίησης και εξωστρέφειας, μέσω:
Α) της παροχής προγραμμάτων σπουδών στην αγγλική γλώσσα
Β) της ανάπτυξης θεσμών αριστείας
Γ) της ενίσχυσης της κινητικότητας του ανθρώπινου δυναμικού (φοιτητών/τριών και διδασκόντων/ουσών) προς και από αλλοδαπά ΑΕΙ (προσέλκυση αλλοδαπών)
2. Τη βελτίωση των επιδόσεων των φοιτητών, μέσω
Α) της αναθεώρησης των Προγραμμάτων Προπτυχιακώα Σπουδών (ΠΠΣ), με εστίαση στα μαθησιακά αποτελέσματα
Β) της συστηματικής παρακολούθησης της προόδου των φοιτητών
Γ) τον εμπλουτισμό της μαθησιακής διαδικασίας και του μαθησιακού περιβάλλοντος, με νέες μεθόδους ( όχι ΑΕΙ- εξεταστικά κέντρα)
3. Την εφαρμογή στρατηγικής διοίκησης στα ΑΕΙ, με καθορισμένους στόχους επιδόσεων (KPIs)και χρονοδιαγράμματα, καθώς και την παρακολούθηση της εφαρμογής τους
Π. χ , Ακαδημαϊκή στρατηγική: αναδιοργάνωση ΑΕΙ και Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ)
Οικονομική στρατηγική: εναλλακτικοί τρόποι χρηματοδότησης
Στρατηγική ανθρώπινου δυναμικού: κριτήρια, αξιολόγηση, επιμόρφωση, αριστεία.
Γενικές αρχές και οφέλη της πιστοποίησης
«Η πιστοποίηση ορίζεται ως μια διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης με βάση συγκεκριμένα, προκαθορισμένα, διεθνώς αποδεκτά και εκ των προτέρων δημοσιοποιημένα ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια και δείκτες, εναρμονισμένα με τις Αρχές και Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διασφάλιση Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης (ESG 2015)».
Η πιστοποίηση διενεργείται για όλους με ενιαία κριτήρια και διαδικασίες, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και τις δεσμεύσεις των χωρών-μελών του ΕΧΑΕ.
Είναι μια αδιάβλητη διαδικασία, η οποία διενεργείται με όρους διαφάνειας και αξιοκρατίας από μια αναγνωρισμένη Ανεξάρτητη Αρχή.
Βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία και πραγματοποιείται από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες.
Οδηγεί στην απόφαση για το αν ένα Πρόγραμμα Σπουδών ή Ίδρυμα συμμορφώνεται με τα ελάχιστα καθορισμένα και εκ των προτέρων δημοσιοποιημένα κριτήρια πιστοποίησης.
Τα αποτελέσματα της πιστοποίησης δημοσιεύονται και είναι διαθέσιμα σε όλους τους ενδιαφερομένους.
Με δεδομένη τη διεθνοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης, τα συστήματα διασφάλισης ποιότητας συμβάλλουν, μέσω της πιστοποίησης, στην εδραίωση της ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση κατοχυρώνοντας τη φήμη των Ιδρυμάτων και, εν γένει, την ικανότητά τους να προσελκύουν άριστους φοιτητές και υψηλής ποιότητας ακαδημαϊκό προσωπικό (καθηγητές, ερευνητές). Λαμβάνοντας υπόψη ότι η διενέργεια των πιστοποιήσεων πραγματοποιείται στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών του ΕΧΑΕ, η μη πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών ή/και των εσωτερικών συστημάτων διασφάλισης ποιότητας των Ιδρυμάτων οδηγεί σε απομάκρυνση από το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Πορτογαλία, μια μικρού μεγέθους ευρωπαϊκή χώρα, έχει ολοκληρώσει την τελευταία επταετία πάνω από 5.000 πιστοποιήσεις και επαναπιστοποιήσεις προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (Α ́ και Β ́ κύκλου), τα οποία προσφέρονται από δημόσια και ιδιωτικά ΑΕΙ της χώρας.
Τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, που δεν θα προχωρήσουν σε πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών τους, αναμένεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες σχετικά με την αναγνώριση των τίτλων σπουδών που χορηγούν, από εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού, διεθνείς οργανισμούς (π.χ. ΟΗΕ, ΕΕ) και μελλοντικούς εργοδότες. Δυσκολίες αναμένεται να υπάρξουν και κατά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συστήματος Μεταφοράς και Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων (ECTS) ή τη χορήγηση άδειας εργασίας για ορισμένες κατηγορίες προσωπικού, καθώς σε ορισμένες χώρες του εξωτερικού η κατοχή πιστοποιημένου τίτλου σπουδών αποτελεί προαπαιτούμενο για τη χορήγηση της σχετικής άδειας. Τα αδιαμφισβήτητα οφέλη από την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών και των εσωτερικών συστημάτων διασφάλισης ποιότητας των Ιδρυμάτων συνοψίζονται παρακάτω.
Η πιστοποίηση λειτουργεί προς όφελος των φοιτητών, των γονέων, των ίδιων των ΑΕΙ και των εργοδοτών, επειδή διασφαλίζει ότι ο απόφοιτος έχει αποκτήσει ένα συγκεκριμένο συνδυασμό γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων (μαθησιακά αποτελέσματα) που αντικατοπτρίζονται στα κριτήρια πιστοποίησης. Η πιστοποίηση διασφαλίζει ότι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα καλύπτει τα ελάχιστα κριτήρια ποιότητας, όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί στον ΕΧΑΕ.
Η πιστοποίηση οδηγεί στην αναβάθμιση της αξίας των τίτλων σπουδών και στη διεθνή αναγνώρισή τους. Επισημαίνεται ότι, πανευρωπαϊκά, η πιστοποίηση εφαρμόζεται στη συντριπτική πλειονότητα των προσφερόμενων προγραμμάτων σπουδών.
Η πιστοποίηση ενισχύει την κινητικότητα φοιτητών και πτυχιούχων και αυξάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης σε θέσεις εργασίας, όπου η κατοχή πιστοποιημένων τίτλων σπουδών αποτελεί προϋπόθεση πρόσληψης. Η πιστοποίηση αποτελεί διαβατήριο για τη φοίτηση των πτυχιούχων σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών της Ευρώπης και διεθνώς, πολλά από τα οποία αξιολογούν θετικά την κατοχή πιστοποιημένου τίτλου σπουδών.
Η πιστοποίηση αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εξωστρέφεια των ΑΕΙ, τα οποία επιδιώκουν την προσέλκυση φοιτητών από χώρες του εξωτερικού.
Οι επαγγελματικές ενώσεις και τα επιμελητήρια χρησιμοποιούν την πιστοποίηση ως απόδειξη της σύνδεσης ενός προγράμματος σπουδών με τον οικείο επαγγελματικό κλάδο και τα απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα.
Στους εργοδότες, η πιστοποίηση παρέχει εγγυήσεις/ διασφαλίζει ότι ο απόφοιτος διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούνται για μια συγκεκριμένη θέση εργασίας.
Αναλογία φοιτητών/διδασκόντων
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στην Ευρώπη των 28 αναλογεί ένας διδάσκων ανά 15,6 φοιτητές. Την καλύτερη αναλογία φοιτητών/διδασκόντων εμφανίζουν δυο πολύ μικρές χώρες, το Λιχτενστάιν (1/8,5) και η Μάλτα (1/9,8). Από τις υπόλοιπες χώρες ξεχωρίζουν οι επιδόσεις της Σουηδίας (1/10,4), της Νορβηγίας (1/10,5), της Δανίας (1/11,2), της Γερμανίας (1/12), της Ισπανίας (1/12,7) και της Πορτογαλίας (1/13,9).
Τη χειρότερη επίδοση μεταξύ όλων των χωρών εμφανίζει η Κροατία, με αναλογία μόλις ένα διδάσκοντα ανά 74,5 φοιτητές. Η Ελλάδα έχει την αμέσως επόμενη χειρότερη αναλογία με ένα διδάσκοντα ανά 44,5 φοιτητές. Οι χαμηλές επιδόσεις της Ελλάδας, ως απόρροια της οικονομικής κρίσης, αιτιολογούνται εν μέρει από τις περικοπές στη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης.
Κατανομή διδακτικού προσωπικού ανά φύλο
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αριθμός και η κατανομή του διδακτικού προσωπικού ανά φύλο. Σε επίπεδο χωρών Ευρωπαϊκής Ένωσης (28), το σύνολο των διδασκόντων είναι 1.448.500. Οι άνδρες υπερτερούν αριθμητικά των γυναικών κατά 239.300, δηλαδή σε ποσοστό 28,3%. Τους περισσότερους διδάσκοντες διαθέτει η Γερμανία (396.200) και ακολουθούν η Ισπανία (157.000), το Ηνωμένο Βασίλειο (148.500), η Γαλλία (109.200) και η Ιταλία (90.000). Οι γυναίκες υπερτερούν αριθμητικά των ανδρών μόνο σε τρείς (3) από τις 28 χώρες της ΕΕ, Φινλανδία, Λετονία, Λιθουανία. Η Ελλάδα διαθέτει μόλις 15.200 διδάσκοντες (10.200 άνδρες, ποσοστό 67,1% και 5.000 γυναίκες, ποσοστό 32,9%), δηλαδή αριθμό πολύ μικρότερο σε σχέση με χώρες της ΕΕ παρόμοιου μεγέθους, όπως η Πορτογαλία (32.300), το Βέλγιο (28.600) και η Σουηδία (34.100).
Ανεργία πτυχιούχων ΑΕΙ
Το 2015, το ποσοστό ανεργίας στις χώρες του ΟΟΣΑ εμφανίζει συνολικά πτωτική τάση σε σχέση με το 2014. Κατά περίπτωση υπάρχει μεταβολή, σε σχέση με το 2014, σε όλες τις χώρες του δείγματος, όπως φαίνεται στο Σχήμα 11. Η Ελλάδα, ωστόσο, συμπεριλαμβάνεται στις χώρες με υψηλά ποσοστά ανεργίας, εάν ληφθεί υπόψη η ηλικιακή ομάδα των νέων 25-34 ετών. Στην Ελλάδα υπήρξε μια κορύφωση κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, με τα ποσοστά ανεργίας να ανέρχονται σε 32,5% το 2014 και σε 30,2% για το 2015.
Η θέση της Ελλάδας ως προς τους αποφοίτους ανώτατης εκπαίδευσης
Σύμφωνα με πρόσφατη ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ (2016)38 σε σύνολο 35 χωρών, οι σημαντικότερες επισημάνσεις για την Ελλάδα είναι οι εξής:
Σε σύγκριση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα παρουσιάζει ελαφρώς μικρότερη ανισορροπία μεταξύ των δύο φύλων στα πεδία σπουδών. Ενδεικτικά, ένα συγκριτικά υψηλότερο ποσοστό των γυναικών έχει αποφοιτήσει από προγράμματα μηχανικών, αν και εξακολουθεί να υφίσταται αναλογία δύο ανδρών έναντι μιας γυναίκας, που να έχει αποφοιτήσει από αυτόν τον κλάδο. Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εγχώρια αναλογία 2:1, είναι καλύτερη από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, όπου η αναλογία είναι 3:1.
Η κατανομή των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης ανά περιφέρεια της χώρας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες τόσο ως προς τη σχέση κέντρου-περιφέρειας, όσο και ως προς τη διαχρονική εξέλιξη κατά την τελευταία δεκαπενταετία.
Στην Ελλάδα, το 29% των ατόμων ηλικίας 25-64 ετών έχει αποφοιτήσει από την ανώτατη εκπαίδευση, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (35%). Πιο συγκεκριμένα, το 25% έχει αποκτήσει πτυχίο (bachelor), ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (16%), το 2% έχει αποκτήσει μεταπτυχιακό δίπλωμα (master), ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (11%) και το 1% έχει ολοκληρώσει διδακτορική διατριβή (PhD), ποσοστό ίδιο με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ .
Τέλος, όπως στις περισσότερες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, η έρευνα έδειξε ότι και στην Ελλάδα το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης συνδέεται με υψηλό ποσοστό προσωπικής επιτυχίας και ικανοποίησης.
Αυτό δήλωσε το 84% αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης, ηλικίας 25-64 ετών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό αποφοίτων μεταδευτεροβάθμιας ανερχόταν σε 65%. Ο μέσος όρος των αντίστοιχων ποσοστών στον ΟΟΣΑ είναι 92% για τους απόφοιτους ανώτατης και 83% μεταδευτεροβάθμιας, της ίδιας ηλικίας.
Η θέση της Ελλάδας στην απασχόληση των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης
Τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα αυξάνονται και στους αποφοίτους των ΑΕΙ. Το 2015, το ποσοστό για τους αποφοίτους ανώτατης εκπαίδευσης, ηλικίας 25-34 ετών, έφθανε το 30,2% και ήταν το υψηλότερο στον ΟΟΣΑ, όπου ο μέσος όρος ήταν 6,9%. Πιο συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στο παρακάτω Σχήμα, τα ποσοστά απασχολησιμότητας φθάνουν το 67% για όσους έχουν αποκτήσει πτυχίο (bachelor), το 79% για όσους έχουν αποκτήσει μεταπτυχιακό δίπλωμα (master) και το 91% για όσους έχουν αποκτήσει διδακτορικό δίπλωμα (PhD).
Όπως στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ, έτσι και στην Ελλάδα οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο σε σύγκριση με τους άντρες του ίδιου επιπέδου εκπαίδευσης. Ενδεικτικά, στα άτομα ηλικίας 25 – 64 ετών, η διαφορά είναι 3 με 4%.
Η αυτονομία των ΑΕΙ στην Ελλάδα
Η Ελλάδα μαζί με την Τσεχία, την Κύπρο και την Τουρκία εξαιρέθηκαν από την έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανεπιστημίων το 2017, διότι δεν παρουσίασαν επικαιροποιημένα στοιχεία. Η εικόνα της αυτονομίας των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα αποτυπώνεται σε προηγούμενη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανεπιστημίων το 2010. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία δημοσιεύτηκαν το 2011,59 ανάμεσα σε 28 ευρωπαϊκές χώρες η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις και στις τέσσερις διαστάσεις της αυτονομίας. Οι επιδόσεις της στον τομέα της οργανωσιακής αυτονομίας ήταν 43% (26η θέση), στον τομέα της οικονομικής αυτονομίας, 36% (26η θέση), στον τομέα της ακαδημαϊκής αυτονομίας, 40% (27η θέση) και στον τομέα της αυτονομίας σε ζητήματα προσωπικού 14% (28η θέση).
Οι εξωτερικές αξιολογήσεις των ΑΕΙ
Κατά το χρονικό διάστημα Φεβρουαρίου - Ιουλίου 2016, η ΑΔΙΠ πραγματοποίησε τη δεύτερη φάση της εξωτερικής αξιολόγησης των ΑΕΙ. Αξιολογήθηκαν συνολικά 22 Ιδρύματα (12 Πανεπιστήμια και 10 ΤΕΙ) από Επιτροπές Εξωτερικής Αξιολόγησης (ΕΕΑ), οι οποίες συγκροτήθηκαν από εμπειρογνώμονες, που περιλαμβάνονται στο μητρώο της ΑΔΙΠ.
Η διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης ολοκληρώνεται σε τρία στάδια: α) προετοιμασία β) πραγματοποίηση και γ) αποτίμηση. Στον Οδηγό Εξωτερικής Αξιολόγησης γίνεται αναλυτική περιγραφή όλων των απαραίτητων ενεργειών για κάθε επιμέρους στάδιο, προσδιορίζεται ο υπεύθυνος υλοποίησης και ο τελικός αποδέκτης ανά ενέργεια, η χρονική διάρκεια και η προθεσμία πραγματοποίησης κάθε ενέργειας καθώς και τα έντυπα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Επισημαίνεται ότι οι εκθέσεις της εξωτερικής αξιολόγησης αναπτύχθηκαν με βάση το σχετικό πρότυπο σχήμα της ΑΔΙΠ, το οποίο περιλαμβάνει έξι ενότητες. Για κάθε μια από αυτές, οι ΕΕΑ κατέγραψαν τις παρατηρήσεις, τα σχόλια και τις συστάσεις τους. Στο τέλος κάθε ενότητας, οι επιτροπές κλήθηκαν να εκτιμήσουν τα συνολικά δεδομένα και να γνωμοδοτήσουν βάσει διατεταγμένης κλίμακας (ordinal scale), με τις ακόλουθες επιλογές: (1) άξιο θετικής μνείας, (2) θετική αξιολόγηση, (3) μερικώς θετική αξιολόγηση, (4) αρνητική αξιολόγηση.
Αξιολόγηση του οράματος, της αποστολής και των στόχων του Ιδρύματος
α. Θετικά σημεία για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Η θετική σχέση του Ιδρύματος με την κοινωνία και η κοινωνική του προσφορά αναφέρονται στο 90% των εκθέσεων. Σε ποσοστό 62%, καταγράφονται θετικά η αποτελεσματικότητα της διοίκησης, η ποιότητα της έρευνας και οι συνεργασίες που έχει συνάψει το Ίδρυμα για την προώθηση του ερευνητικού του έργου. Επιπλέον, αποτιμήθηκαν θετικά η διαχείριση της ανακύκλωσης και των απορριμμάτων (57%), η συνεργασία του Ιδρύματος με κοινωνικούς εταίρους (48%), η κινητικότητα των φοιτητών και τα προγράμματα Erasmus (48%) καθώς και οι υπηρεσίες σίτισης των φοιτητών (43%).
Στο ίδιο ποσοστό (43%) διαπιστώνεται ως θετικό στοιχείο η προσφορά υπηρεσιών για την απασχόληση των αποφοίτων του Ιδρύματος, ενώ, στο 38% καταγράφεται θετικά η διασύνδεση Ιδρύματος-αποφοίτων. Θετικά αναφέρονται, επίσης, η διαχείριση του περιβάλλοντος και της ενέργειας (38%), η στρατηγική που εφαρμόζει το Ίδρυμα για τη χορήγηση υποτροφιών (29%) και τις υπηρεσίες αθλητισμού προς τους φοιτητές (29%). Επιπρόσθετα, στο 29% των εκθέσεων σημειώνονται καινοτομίες στην έρευνα ή/και αριστεία. Τέλος, στο 14% των εκθέσεων, κρίνονται θετικά η στρατηγική που εφαρμόζει το Ίδρυμα για τη φοιτητική μέριμνα και η συμμετοχή των φοιτητών στην έρευνα.
β. Αρνητικά σημεία για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Στο 76% των εκθέσεων κρίθηκε ότι το σύστημα στοχοθεσίας του Ιδρύματος περιλάμβανε μη- ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, ή/και ανεπαρκείς στόχους, ενώ, στο 57%, κρίθηκε ανεπαρκής η διαχείριση των υποδομών του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό (57%), παρατηρείται η απουσία ερευνητικής πολιτικής, ενώ, στο 43%, θεωρείται ανεπαρκής η δήλωση αποστολής του Ιδρύματος. Επίσης, σε ποσοστό 43%, σημειώνεται η απουσία στρατηγικής για την εξωστρέφεια και τη διεθνοποίηση του Ιδρύματος, καθώς και η απουσία στρατηγικής στέγασης των φοιτητών (43%). Στο 38% των εκθέσεων, αναφέρονται ελλείψεις στην ευθυγράμμιση των ακαδημαϊκών μονάδων με τη στρατηγική που έχει χαράξει το Ίδρυμα, καθώς και στα πληροφοριακά συστήματα και την τεχνολογική υποδομή του Ιδρύματος. Τέλος, επισημαίνονται η απουσία υποδομής και πρόνοιας για ΑμεΑ (33%) αλλά και το γεγονός ότι το Ίδρυμα δεν προσφέρει προγράμματα σπουδών στην αγγλική γλώσσα.
Στο 76% των εκθέσεων κρίθηκε ότι το σύστημα στοχοθεσίας του Ιδρύματος περιλάμβανε μη- ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, ή/και ανεπαρκείς στόχους, ενώ, στο 57%, κρίθηκε ανεπαρκής η διαχείριση των υποδομών του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό (57%), παρατηρείται η απουσία ερευνητικής πολιτικής, ενώ, στο 43%, θεωρείται ανεπαρκής η δήλωση αποστολής του Ιδρύματος. Επίσης, σε ποσοστό 43%, σημειώνεται η απουσία στρατηγικής για την εξωστρέφεια και τη διεθνοποίηση του Ιδρύματος, καθώς και η απουσία στρατηγικής στέγασης των φοιτητών (43%). Στο 38% των εκθέσεων, αναφέρονται ελλείψεις στην ευθυγράμμιση των ακαδημαϊκών μονάδων με τη στρατηγική που έχει χαράξει το Ίδρυμα, καθώς και στα πληροφοριακά συστήματα και την τεχνολογική υποδομή του Ιδρύματος. Τέλος, επισημαίνονται η απουσία υποδομής και πρόνοιας για ΑμεΑ (33%) αλλά και το γεγονός ότι το Ίδρυμα δεν προσφέρει προγράμματα σπουδών στην αγγλική γλώσσα.
γ. Συμπεράσματα για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Στο 52% των εκθέσεων, η διαχείριση των χρηματοοικονομικών και η εύρεση πηγών χρηματοδότησης αποτιμώνται θετικά, ενώ, σε ποσοστό 48%, αναφέρεται η ύπαρξη θεσμικών προβλημάτων με το Υπουργείο Παιδείας. Η στρατηγική εξωστρέφειας και διεθνοποίησης που εφαρμόζει το Ίδρυμα χαρακτηρίζεται ανεπαρκής σε ποσοστό 43%. Επίσης, ελλιπής κρίνεται η επικοινώνηση του στρατηγικού σχεδιασμού του Ιδρύματος στο εσωτερικό του (19%), ενώ, στο 10%, παρατηρείται απουσία ολοκληρωμένης και μακροπρόθεσμης στρατηγικής των οικονομικών του Ιδρύματος. Τέλος, στο ίδιο ποσοστό (10%), αναφέρονται δυσλειτουργίες στον θεσμό του Συμβουλίου Ιδρύματος.
δ. Συστάσεις για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Στο 86% των εκθέσεων, συστήνεται η ενίσχυση της κινητικότητας και της διεθνοποίησης και ενώ, στο 71%, γίνονται συστάσεις για τη βελτίωση της επικοινώνησης του στρατηγικού σχεδιασμού εντός του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό, προτείνεται η ενίσχυση της στρατηγικής της έρευνας, ενώ, στο 67%, προτείνεται η βελτίωση της οργάνωσης και συστηματοποίησης της ερευνητικής δραστηριότητας του Ιδρύματος. Επίσης, προτείνεται η ενίσχυση των υπηρεσιών φοιτητικής μέριμνας (62%), η ενίσχυση των ερευνητών (48%) καθώς και η αξιοποίηση και ενίσχυση της περιβαλλοντικής και ενεργειακής στρατηγικής (48%). Επιπρόσθετα, υποδεικνύεται η προσφορά προγραμμάτων σπουδών (ΠΣ) και η παροχή υπηρεσιών στην αγγλική γλώσσα (43%), ενώ, στο 38%, προτείνεται η περαιτέρω επιδίωξη της καινοτομίας και της αριστείας στην έρευνα. Στο 33% των εκθέσεων συστήνεται η βελτίωση και η συντήρηση των κτιριακών υποδομών του Ιδρύματος. Σε ποσοστό 24%, προτείνεται η βελτίωση της καθοδήγησης (mentoring) των φοιτητών και του προσωπικού και, σε ποσοστό 19%, υποδεικνύονται η διαχείριση των ανενεργών φοιτητών και η ενίσχυση της διαφάνειας των διαδικασιών. Επιπρόσθετα, σε ποσοστό 14% προτείνεται η ανάπτυξη μεθόδων ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning) και η καθιέρωση θερινών ΠΣ, ενώ σε ποσοστό 10%, υποδεικνύεται η εισαγωγή προαπαιτούμενων μαθημάτων στα ΠΣ, η βελτίωση του οργανογράμματος και διοικητικής δομής, καθώς και η αξιοποίηση των φοιτητών στην έρευνα.
Αξιολόγηση της στρατηγικής του Ιδρύματος για τα Προγράμματα Σπουδών
Οι εκθέσεις εξωτερικής αξιολόγησης περιλαμβάνουν μία ξεχωριστή ενότητα σχετικά με τη στρατηγική που ακολουθεί το Ίδρυμα ως προς: (α) τα Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ), (β) τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) και (γ) τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα θετικά και αρνητικά σημεία, τα συμπεράσματα και οι συστάσεις για κάθε κύκλο σπουδών.
Στρατηγική για τα Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ)
α. Θετι ακαδημαϊκών μονάδων, έχει ληφθεί υπόψη σημαντικό μέρος των συστάσεων για τη βελτίωση της ποιότητάς τους. Σύμφωνα με τα ευρήματα της αξιολόγησης, το περιεχόμενο των ΠΠΣ είναι, σε σημαντικό βαθμό, διασυνδεδεμένο με τη σύγχρονη αγορά εργασίας και την οικονομία (57%). Πολλά από αυτά, ανάλογα και με την περιφέρεια όπου λειτουργούν, προσανατολίζονται στην τοπική αγορά, την οικονομία και την περιφερειακή ανάπτυξη (π.χ. ΔΕΗ, βιομηχανία, επιχειρήσεις). Σε ποσοστό 43% των εκθέσεων, εντοπίζονται η ισχυρή σύνδεση θεωρίας και πρακτικής εφαρμογής καθώς και το καλό κλίμα και το υψηλό επίπεδο συνεργασίας μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων. Στα θετικά σημεία των ΠΠΣ καταγράφονται, σε ποσοστό 38%, η υλικοτεχνική υποδομή, η διασύνδεση των ΠΠΣ με την τοπική κοινωνία, όπως και η ποιότητα του διδακτικού προσωπικού σε ό,τι αφορά την εμπειρία και ικανότητα στην άσκηση του διδακτικού έργου. Οι εκθέσεις αναφέρονται επίσης θετικά στην αξιολόγηση των μαθημάτων από τους φοιτητές (33%), στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και τα μέσα ακαδημαϊκής υποστήριξης των ΠΠΣ και της μάθησης π.χ. πλατφόρμες ηλεκτρονικής μάθησης, επικοινωνία με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (29%) καθώς και στον ρόλο, τη στάση και τις ικανότητες της Κεντρικής Διοίκησης του Ιδρύματος για την υποστήριξη των διαδικασιών αναμόρφωσης των ΠΠΣ (29%). Επιπλέον, αξιολογούνται θετικά, σε ποσοστό 24%, η σύνδεση της διδασκαλίας με την έρευνα, το πρόγραμμα πρακτικής άσκησης των φοιτητών -αφού αποτελεί σημείο διασύνδεσης των φοιτητών με την αγορά εργασίας- αλλά και η υιοθέτηση καλών πρακτικών στα ΠΠΣ. Τέλος, στο 19% των εκθέσεων, ως θετικά σημεία αναφέρονται τα προγράμματα κινητικότητας των φοιτητών αλλά και το γεγονός ότι κάποια ΠΠΣ είναι καινοτόμα, πρωτότυπα και μοναδικά στη χώρα.
β. Αρνητικά σημεία της στρατηγικής για τα ΠΠΣ
Στο σύνολο των εκθέσεων εξωτερικής αξιολόγησης, επισημαίνεται ότι ο υψηλός αριθμός εισαγόμενων φοιτητών, επιδρά αρνητικά στη λειτουργία των ΠΠΣ, ενώ και το ζήτημα των περικοπών, των ελλείψεων και των προβλημάτων στη χρηματοδότηση εμφανίζεται ως αρνητικό, σε ποσοστό 67% των εκθέσεων. Οι ελλείψεις διδακτικού προσωπικού και ο παρατεταμένος χρόνος αποφοίτησης κρίνονται αρνητικά, σε ποσοστό 57% και 52% αντίστοιχα. Επιπλέον, εντοπίζονται αδυναμίες στην παρακολούθηση και διασφάλιση της συστηματικής φοίτησης στα ΠΠΣ (33%), καθώς και απουσία ενός πλαισίου προσδιορισμού προαπαιτούμενων μαθημάτων στα ΠΠΣ (29%). Στο ίδιο ποσοστό (29%), αναφέρεται αρνητικά το χαμηλό ποσοστό φοιτητών που παρακολουθεί τα μαθήματα των ΠΠΣ, ενώ, σε ποσοστό 24%, καταγράφεται η υψηλή αναλογία φοιτητών/διδακτικού προσωπικού. Προβλήματα παρατηρούνται ακόμη στα κριτήρια επιλογής του περιεχομένου και στην οργάνωση των προσφερόμενων μαθημάτων (περιορισμένη συνάφεια, συνοχή, επικαλύψεις, έλλειψη βασικών μαθημάτων κορμού κ.ά.) αλλά και στην αξιολόγηση των φοιτητών (24%). Επιπρόσθετα, ως αρνητικά σημεία αναφέρονται η μη ισόρροπη ανάπτυξη και η ετερογένεια του διδακτικού προσωπικού των ΠΠΣ (19%) καθώς και ο μεγάλος φόρτος εργασίας των διδασκόντων (14%). Τέλος, στο ίδιο ποσοστό των εκθέσεων (14%), κρίνονται αρνητικά η έλλειψη διοικητικού προσωπικού για την υποστήριξη της λειτουργίας των ΠΠΣ, η απουσία μίας τυποποιημένης διαδικασίας για τον ανασχεδιασμό και την επικαιροποίηση των προγραμμάτων, η ανεπάρκεια των υλικοτεχνικών υποδομών αλλά και η έλλειψη δομών για την παρακολούθηση των αποφοίτων των ΠΠΣ.
γ. Συμπεράσματα σχετικά με τη στρατηγική για τα ΠΠΣ
Η εκτίμηση των γενικών χαρακτηριστικών και της ποιότητας των προσφερόμενων ΠΠΣ είναι θετική στο 67% των εκθέσεων. Ωστόσο, ο κρατικός παρεμβατισμός στη λειτουργία των ΑΕΙ λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη και αναμόρφωση των ΠΠΣ. Επίσης, επισημαίνεται ως αρνητικό το γεγονός ότι το Ίδρυμα λειτουργεί συχνά ως εξεταστικό κέντρο και όχι ως κέντρο οργανωμένης ακαδημαϊκής μάθησης για τους φοιτητές των ΠΠΣ.
Οι σημαντικότερες συστάσεις των ΕΕΑ σχετικά με τη στρατηγική που εφαρμόζουν τα Ιδρύματα για τα Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών τους είναι οι ακόλουθες:
Λήψη μέτρων για την παρακολούθηση και τη διασφάλιση της συστηματικής φοίτησης στα ΠΠΣ.
Προώθηση μεγαλύτερης οργανωτικής αυτονομίας των Ιδρυμάτων, μέσα από συμφωνία κράτους- ΑΕΙ για θεσμικά θέματα που εμποδίζουν την αποτελεσματική λειτουργία των προγραμμάτων (π.χ.
αριθμός εισαγόμενων φοιτητών σε σχέση με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος).
Ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την προσέλκυση εξωτερικών πηγών χρηματοδότησης των ΠΠΣ (π.χ.
από τοπικούς φορείς, βιομηχανία, κ.ά.).
Λήψη μέτρων για την υποστήριξη των φοιτητών που αντιμετωπίζουν προβλήματα, είτε πρόκειται
για πρωτοετείς, είτε για φοιτητές με λιγότερο καλές επιδόσεις ή με κίνδυνο εγκατάλειψης φοίτησης. Κάποιες προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση είναι, ενδεικτικά, η ατομική συμβουλευτική υποστήριξη και η ατομική διδασκαλία (tutoring), με σκοπό να αναγνωριστούν οι αδυναμίες των φοιτητών και να αντιμετωπιστούν εγκαίρως τα εμπόδια για την πρόοδό τους, ή, βάσει των αναγκών, αποτελεσματικότερη διδασκαλία καθώς και η αξιοποίηση μεταπτυχιακών φοιτητών προχωρημένου επίπεδου σε ρόλο συμβούλου και μέντορα για τους νεότερους φοιτητές.
Επανασχεδιασμός των διαδικασιών για την αξιολόγηση των φοιτητών των ΠΠΣ.
Λήψη μέτρων για την καλύτερη διασύνδεση των ΠΠΣ με την αγορά, την οικονομία και την κοινωνία για την καλύτερη ένταξη των αποφοίτων στην αγορά εργασίας. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι ΕΕΑ προτείνουν τα εξής: Ανάπτυξη ακαδημαϊκών πρωτοβουλιών από την Κεντρική Διοίκηση στον τομέα της επιχειρηματικότητας, για την ενίσχυση των ΠΠΣ και την υποστήριξη των φοιτητών, ανάπτυξη επιχειρησιακών δεξιοτήτων, ενίσχυση της ανταπόκρισης των προγραμμάτων στις τοπικές ανάγκες, στενότερη διασύνδεση με τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία, ενίσχυση συνεργασιών με φορείς για την πρακτική άσκηση των φοιτητών,ενεργότερη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στην ανάπτυξη των ΠΠΣ.
Ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την ενίσχυση του έργου των διδασκόντων και την ανάπτυξη υψηλότερων διδακτικών δεξιοτήτων π.χ. ίδρυση κέντρων για τη διδασκαλία και μάθηση,
επιμόρφωση προσωπικού στην εκπαίδευση και την κατάρτιση.
Συστηματοποίηση της διαδικασίας για την περιοδική αναμόρφωση και επικαιροποίηση των ΠΠΣ.
Ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την παρακολούθηση και υποστήριξη των σπουδών και την
προώθηση μέτρων, με σκοπό τον εξορθολογισμό των διαδικασιών διασφάλισης της συστηματικής φοίτησης και την αντιμετώπιση των προβλημάτων από το μικρό ποσοστό παρακολούθησης των μαθημάτων και τη μεγάλη διάρκεια φοίτησης.
Διασφάλιση υφιστάμενων καλών πρακτικών του Ιδρύματος και υιοθέτηση νέων καλών πρακτικών άλλων ΑΕΙ.
α. Στρατηγική για τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ)
Θετικά σημεία της στρατηγικής για τα ΠΜΣ
Αξιολογείται θετικά το γεγονός ότι τα προσφερόμενα ΠΜΣ καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα γνωστικών περιοχών (33%) και ότι κάποια από αυτά είναι καινοτόμα, διεπιστημονικά, μοναδικά στο αντικείμενο που προσφέρουν και προσαρμοσμένα στις νέες τεχνολογίες. Στο ίδιο ποσοστό (33%), αναγνωρίζεται, επίσης θετικά, ότι οι συστάσεις που έγιναν κατά τη διαδικασία της εξωτερικής αξιολόγησης των ακαδημαϊκών μονάδων συζητούνται σε επίπεδο Τμημάτων και πραγματοποιούνται κατά την περιοδική αναμόρφωση των ΠΜΣ. Σε ποσοστό 24% των εκθέσεων, ως θετικά σημεία καταγράφονται η στελέχωση των ΠΜΣ από έμπειρους και εξειδικευμένους διδάσκοντες, η αυξημένη προέλκυση φοιτητών (σε ορισμένα ΠΜΣ), καθώς και η διασύνδεση προγραμμάτων σπουδών με τη βιομηχανία, την παραγωγή και την αγορά. Σε ποσοστό 19%, κρίνεται θετικά ότι τα προγράμματα στηρίζουν τα ακαδημαϊκά ενδιαφέροντα των φοιτητών και τους προσανατολίζουν στην εκπόνηση διατριβής προκειμένου να ακολουθήσουν μια ακαδημαϊκή ή ερευνητική καριέρα. Η σύνδεση εφαρμοσμένης έρευνας με τη διδασκαλία στα ΠΜΣ κρίνεται θετικά σε ποσοστό 14%, και στο ίδιο ποσοστό των εκθέσεων (14%) επισημαίνεται η υψηλή ποιότητα τόσο του διδακτικού έργου όσο και της καθοδήγησης και της συνεργασίας των διδασκόντων με τους φοιτητές των ΠΜΣ.
β. Αρνητικά σημεία της στρατηγικής για τα ΠΜΣ
Σε ποσοστό 48% των εκθέσεων, ως βασικό αρνητικό σημείο καταγράφεται η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού στην ανάπτυξη των ΠΜΣ, με αποτέλεσμα τη δημιουργία προβλημάτων ανομοιογένειας
και συντονισμού κατά την ανάπτυξη, προβολή και υλοποίησή τους. Ως στοιχεία, που αιτιολογούν την ανομοιογένεια και τις ελλείψεις στο σχεδιασμό, αναφέρονται η δυσανάλογη διεύρυνση των ΠΜΣ σε σχέση με την υποδομή των Ιδρυμάτων καθώς και οι διαφορές ανάμεσα στα κριτήρια επιλογής φοιτητών και στις απαιτήσεις των προσφερόμενων προγραμμάτων. Όπως σημειώνεται στο 24% των εκθέσεων, μεγάλο πρόβλημα για τη βιωσιμότητα των υφιστάμενων ΠΜΣ αποτελεί η χαμηλή κρατική χρηματοδότηση και η υποχρηματοδότηση της έρευνας, ενώ προβλήματα προκαλούνται και από το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας τους. Αδυναμίες καταγράφονται στη δομή και οργάνωση των ΠΜΣ, στην εφαρμογή των διαδικασιών διασφάλισης της ποιότητας καθώς και στην αξιολόγηση των μαθημάτων από τους φοιτητές (14%). Επιπρόσθετα, σε ορισμένες περιπτώσεις, κρίνεται ανεπαρκής η υλικοτεχνική υποδομή για τη λειτουργία των ΠΜΣ, ενώ επισημαίνεται και η περιορισμένη συμμετοχή των μεταπτυχιακών φοιτητών στην έρευνα (10%). Τέλος, στο ίδιο ποσοστό, αναφέρονται ως αρνητικά σημεία η χαμηλή ποιότητα των διπλωματικών εργασιών, η μη υποχρέωση παρακολούθησης των διαλέξεων, καθώς και οι αδυναμίες στην παρακολούθηση της απόδοσης του διδακτικού προσωπικού και στην προσέλκυση ξένων φοιτητών.
γ. Συμπεράσματα σχετικά με τη στρατηγική για τα ΠΜΣ
Σε σημαντικό αριθμό εκθέσεων (29%) επισημαίνεται ότι προσφέρονται καλά σχεδιασμένα προγράμματα, με υψηλά κριτήρια ποιότητας και προοπτικές βελτίωσης. Επίσης σημειώνεται ότι, στην παρούσα χρονική περίοδο, η ζήτηση για μεταπτυχιακά στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερη από την προσφορά (14%).
Οι συστάσεις των ΕΕΑ περιλαμβάνουν μέτρα όπως:
Κεντρικό σχεδιασμό και συντονισμό της ανάπτυξης και της λειτουργίας των ΠΜΣ σε επίπεδο Ιδρύματος. Προτείνεται η δημιουργία επιτροπής σχεδιασμού και συντονισμού των ΠΜΣ σε κεντρικό επίπεδο καθώς και η ίδρυση σχολών μεταπτυχιακών σπουδών, για την εφαρμογή κοινού οράματος και στρατηγικής.
Καθιέρωση ενός σταθερού πλαισίου συνεργασίας με αποφοίτους και εταίρους για την ανατροφοδότηση των προγραμμάτων και τη σύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς.
Προσφορά προγραμμάτων στην αγγλική γλώσσα με στόχο τη διεθνοποίησή τους καθώς και την αύξηση των εσόδων.
Βελτίωση του πλαισίου διασφάλισης ποιότητας των ΠΜΣ.
Σημαντικό μέρος των διδάκτρων των ΠΜΣ να διατίθεται για την επιδότηση
υποχρηματοδοτούμενων προπτυχιακών προγραμμάτων και φοιτητών που έχουν ανάγκη
οικονομικής στήριξης.
Να εξεταστεί το ενδεχόμενο εισαγωγής διδάκτρων, όπου αυτό δεν προβλέπεται.
Στρατηγική για τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών
α. Θετικά σημεία της στρατηγικής για τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών
Οι εκθέσεις, σε ποσοστό 24%, καταγράφουν την ικανοποίηση των φοιτητών ως προς την ποιότητα των σπουδών, την έρευνα και την επίβλεψη των διδασκόντων κατά την εκπόνηση της διατριβής. Θετικά αξιολογείται (14%) και η ανάπτυξη διιδρυματικής συνεργασίας για την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών, καθώς και το γεγονός ότι οι υποψήφιοι διδάκτορες (ΥΔ) συμμετέχουν στη διδασκαλία μαθημάτων στα ΠΠΣ και ΠΜΣ αλλά και σε ερευνητικά προγράμματα του Ιδρύματος. Επιπρόσθετα, ως θετικό στοιχείο ποιότητας των διδακτορικών σπουδών καταγράφεται (14%) ότι οι διδάκτορες κάποιων Ιδρυμάτων κατέχουν υψηλές θέσεις εργασίας στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στη βιομηχανία. Τέλος, στο 10% των εκθέσεων, κρίνεται θετικά η συμμετοχή του διδακτικού προσωπικού του Ιδρύματος σε επιτροπές διδακτορικών διατριβών άλλων ΑΕΙ, ενώ αναφέρονται και περιπτώσεις Ιδρυμάτων, όπου παρατηρούνται ισχυρές κατευθύνσεις έρευνας ως βάση ανάπτυξης διδακτορικών προγραμμάτων.
β. Αρνητικά σημεία της στρατηγικής των Προγραμμάτων Διδακτορικών Σπουδών
Στο 43% των εκθέσεων, ως βασική αδυναμία των ΠΔΣ, επισημαίνεται η έλλειψη κεντρικής δομής και οργάνωσης με συγκεκριμένες απαιτήσεις (τρόπος εισαγωγής) και έλλειψη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (μαθήματα, σεμινάρια κ.ά.), οι οποίες πρέπει να καλύπτονται εν μέρει από τους κανονισμούς και τις διαδικασίες του κάθε προγράμματος. Κρίνεται επίσης αρνητικά, σε ποσοστό 24%, η απουσία κανονιστικού πλαισίου για τη λειτουργία των διδακτορικών σπουδών στα ΤΕΙ, καθώς και η υψηλή αναλογία, που υπάρχει σε κάποια Ιδρύματα, μεταξύ ΥΔ και διδακτικού προσωπικού (19%). Επιπρόσθετα αναφέρεται ότι η έλλειψη προσωπικού και ο εξαντλητικός φόρτος εργασίας των διδασκόντων δυσχεραίνουν την ανάπτυξη ενός προγράμματος διδακτορικών σπουδών (14%). Τέλος, στο 10% των εκθέσεων, αναφέρεται ότι οι ανεπαρκείς πόροι χρηματοδότησης για τη συντήρηση των ερευνητικών εργαστηρίων και των υποδομών συνιστούν ένα επιπλέον εμπόδιο για την ανάπτυξη ΠΔΣ.
γ. Συστάσεις σχετικά με τη στρατηγική για τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών
Στο 48% των εκθέσεων, οι ΕΕΑ προτείνουν την ανάπτυξη ενός καλύτερα οργανωμένου συστήματος λειτουργίας των διδακτορικών σπουδών. Κάποιες προτάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση περιγράφουν την ανάγκη δημιουργίας ενός συνεκτικού πλαισίου σπουδών, με συγκεκριμένα κριτήρια ποιότητας και διαδικασίες εισαγωγής, κανονισμό, οδηγό σπουδών και δραστηριοτήτων. Επίσης, στο 10% των εκθέσεων, προτείνεται η ανάπτυξη κοινών πολιτικών για δημιουργία προγραμμάτων, βασισμένων σε μαθήματα, σεμινάρια και συναντήσεις, που θα υποστηρίζουν ακαδημαϊκά τους διδακτορικούς φοιτητές και θα συμβάλλουν στη δικτύωση και ανταλλαγή ιδεών μεταξύ αυτών και των διδασκόντων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, συστήνεται η αναθεώρηση του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου για την εισαγωγή διδακτορικών σπουδών στα ΤΕΙ, στο μέτρο που υπάρχουν σαφή κριτήρια ποιότητας και αντίστοιχες απαιτήσεις για τη λειτουργία ενός τέτοιου προγράμματος (π.χ. επιβλέποντες με εμπειρία και δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά). Επιπλέον, συστήνεται ο εξορθολογισμός του αριθμού των υποψήφιων διδακτόρων, με κριτήρια τους διαθέσιμους πόρους, την αριστεία, και τις ανάγκες των ερευνητικών προγραμμάτων του Ιδρύματος. Τέλος, προτείνεται η δημιουργία συστήματος για την παρακολούθηση των σπουδών των υποψηφίων διδακτόρων.
Διδασκαλία και μάθηση - Αξιολόγηση από τους φοιτητές
α. Θετικά σημεία της διαδικασίας αξιολόγησης της διδασκαλίας και μάθησης από τους φοιτητές
Θετικά καταγράφεται το καλό κλίμα μεταξύ καθηγητών και φοιτητών και το υψηλό επίπεδο συνεργασίας και υποστήριξης (76%). Επίσης, θετικά καταγράφεται και η ποικιλία εφαρμοζόμενων τρόπων διδασκαλίας, μάθησης και αξιολόγησης (48%). Θετικά κρίνεται το γεγονός ότι οι φοιτητές γνωρίζουν τις μεθόδους που εφαρμόζονται στη μάθηση και την αξιολόγησή τους (43%). Ως δυνατό σημείο των Ιδρυμάτων αναφέρεται (29%) η καθοδήγηση και πληροφόρηση που παρέχεται στους φοιτητές από τους διδάσκοντες και τις ΔΑΣΤΑ για ζητήματα σπουδών και καριέρας. Επιπλέον, αναγνωρίζεται η υψηλή ποιότητα πληροφοριών που περιέχουν οι οδηγοί σπουδών για το εκάστοτε ΠΣ (24%) καθώς και η ποιότητα της διδασκαλίας και αξιολόγησης της μάθησης (19%). Τέλος, στο 14% των εκθέσεων, κρίνεται θετικά η αξιοποίηση στη διδασκαλία της ΤΠΕ (Τεχνολογίας Πληροφορίας και Επικοινωνιών) και της εξ αποστάσεως μάθησης, καθώς και η σταδιακή αύξηση στην ανάπτυξη ανοικτών εκπαιδευτικών πόρων [Open Educational Resources (OER)] και υλικού για ηλεκτρονική μάθηση (e-learning).
β. Αρνητικά σημεία της διαδικασίας αξιολόγησης της διδασκαλίας και μάθησης από τους φοιτητές
Εντοπίζονται ως αρνητικά σημεία σε ποσοστό 48% η έλλειψη τυπικής διαδικασίας διαχείρισης παραπόνων και σε ποσοστό 29% η μη παροχή πολλαπλών μαθησιακών διαδρομών στα προγράμματα σπουδών, σύμφωνα με τις ανάγκες των φοιτητών (μερική φοίτηση, βραδινά μαθήματα). Επίσης, στο 14% των εκθέσεων, αφενός μεν εντοπίζονται αδυναμίες στη διαδικασία της αξιολόγησης των φοιτητών, αφετέρου δε η απουσία, σε επίπεδο Τμήματος, οργανωμένου πλαισίου καθοδήγησης και υποστήριξης για εκπαιδευτικά θέματα.
γ. Συστάσεις για τη διαδικασία αξιολόγησης της διδασκαλίας και μάθησης από τους φοιτητές
Για τη βελτίωση της διαδικασίας αξιολόγησης της διδασκαλίας και της μάθησης από τους φοιτητές, οι ΕΕΑ προτείνουν τα εξής:
Να εφαρμοστούν σύγχρονες διδακτικές μέθοδοι, με σκοπό την ενίσχυση της φοιτητοκεντρικής μάθησης.
Να αξιοποιηθούν περισσότερο οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία των μαθημάτων (π.χ. e-class).
Να ενισχυθεί η συμμετοχή των φοιτητών στις διαδικασίες για τη διασφάλιση της ποιότητας των ΠΣ, μέσα από την αξιολόγηση των μαθημάτων με ερωτηματολόγιο.
Να υπάρχει τυπική διαδικασία υποδοχής και διαχείρισης παραπόνων και ενστάσεων.
Να υπάρξει πρόβλεψη και μεγαλύτερη μέριμνα για την ενίσχυση των μηχανισμών υποστήριξης και συμβουλευτικής των φοιτητών για ακαδημαϊκά ή/και προσωπικά θέματα (π.χ. σπουδές,
διαχείριση άγχους, ευκαιρίες εύρεσης εργασίας).
Να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της υψηλής αναλογίας φοιτητών/καθηγητών.
Να σχεδιαστεί μηχανισμός για την αντιμετώπιση προβλημάτων κατά περίπτωση ή σύμφωνα με
τις ανάγκες του Ιδρύματος.
Τελικά συμπεράσματα και συστάσεις
Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα τελικά συμπεράσματα και οι συστάσεις που προκύπτουν από τη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης των Ιδρυμάτων.
α. Θετικά σημεία
Η ποιότητα των ανθρωπίνων πόρων του Ιδρύματος καταγράφεται θετικά στο 67% των εκθέσεων. Η ομαδικότητα της διοίκησης κρίνεται επίσης θετικά στο 29%.
β. Αρνητικά σημεία
Σε ποσοστό 52%, αναφέρεται ότι το Ίδρυμα αντιμετωπίζει εξωγενείς απειλές. Η έλλειψη αυτονομίας αναφέρεται αρνητικά στο 38% των εκθέσεων, ενώ, σε ποσοστό 24%, κρίνονται ανεπαρκείς ο συντονισμός και η εσωτερική επικοινωνία του Ιδρύματος. Επίσης, σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις, οι Επιτροπές σημειώνουν ως αρνητικά τα εξής:
Δυσλειτουργίες λόγω των συχνών αλλαγών διοίκησης
Έλλειψη αξιοποίησης της ανάδρασης των κοινωνικών εταίρων
Ανυπαρξία συστήματος καταγραφής της πορείας επίτευξης στόχων Έλλειψη αξιοποίησης ευκαιριών
γ. Συμπεράσματα
Η ανταπόκριση του Ιδρύματος στην υλοποίηση και εφαρμογή του ΕΣΔΠ είναι θετική στο 38% των εκθέσεων, ενώ αποτελεσματική ικανότητα διακυβέρνησης του Ιδρύματος διαπιστώνεται στο 33% των εκθέσεων. Επίσης, σε ποσοστό 24%, αναφέρεται ότι το ΕΣΔΠ βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης.
Σε ποσοστό 57% των εκθέσεων, προτείνεται η ενίσχυση του ΕΣΔΠ του Ιδρύματος και, στο ίδιο ποσοστό, προτείνεται η δημιουργία ενός εσωτερικού συστήματος καταγραφής των επιδόσεων. Σε ποσοστό 52% υποδεικνύεται η ενίσχυση των διαδικασιών στρατηγικού σχεδιασμού και, στο ίδιο ποσοστό, η ενίσχυση της εξωστρέφειας του Ιδρύματος. Σε ποσοστό 48% των εκθέσεων, προτείνεται η δημιουργία συστήματος επικοινωνίας και αξιοποίησης των βέλτιστων πρακτικών του Ιδρύματος, ενώ, στο 43%, προτείνεται η αποτελεσματικότερη συνεργασία μεταξύ των δομών διασφάλισης ποιότητας και του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό, υποδεικνύεται και η διαμόρφωση σταθερού νομοθετικού πλαισίου για τα ΑΕΙ. Σε ποσοστό 38% των εκθέσεων, προτείνεται η ενίσχυση της συμμετοχής των φοιτητών στις διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας και, σε ποσοστό 33%, η βελτίωση του συντονισμού της ερευνητικής πολιτικής. Η διαμόρφωση κουλτούρας ποιότητας και αριστείας προτείνεται σε ποσοστό 29%, ενώ, σε ίδιο ποσοστό, γίνονται συστάσεις για διαμόρφωση μίας σαφέστερης ερευνητικής στρατηγικής για βελτίωση και ενίσχυση των διεθνών σχέσεων του Ιδρύματος, καθώς και για τον συντονισμό των προγραμμάτων σπουδών.
Τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, που δεν θα προχωρήσουν σε πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών τους, αναμένεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες σχετικά με την αναγνώριση των τίτλων σπουδών που χορηγούν, από εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού, διεθνείς οργανισμούς (π.χ. ΟΗΕ, ΕΕ) και μελλοντικούς εργοδότες.
Αυτό τονίζει η ΑΔΙΠ στην ετήσια έκθεσή της την οποία θα παρουσιάσουν στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, την Πέμπτη στις 10 το πρωί, παρουσία του υπουργού Παιδείας Κ. Γαβρόγλου η Πρόεδρος της ΑΔΙΠ, καθηγήτρια Νικολέττα Παϊσίδου και η Γενική Διευθύντρια της ΑΔΙΠ, Χριστίνα Μπέστα.
ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΟΙΞΕΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ
Σύμφωνα με τη έκθεση δυσκολίες αναμένεται να υπάρξουν και κατά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συστήματος Μεταφοράς και Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων (ECTS) ή τη χορήγηση άδειας εργασίας για ορισμένες κατηγορίες προσωπικού, καθώς σε ορισμένες χώρες του εξωτερικού η κατοχή πιστοποιημένου τίτλου σπουδών αποτελεί προαπαιτούμενο για τη χορήγηση της σχετικής άδειας.
Με χρονικό ορίζοντα το 2020, όπου, σύμφωνα με το ανακοινωθέν του Ερεβάν, οι ακαδημαϊκοί τίτλοι των αποφοίτων των ευρωπαϊκών ΑΕΙ θα αναγνωρίζονται αυτόματα, η ΑΔΙΠ σημειώνει πως θα υποστηρίζει διαρκώς τα Ιδρύματα της χώρας, παρέχοντάς τους, μέσω της πιστοποίησης, όλα τα αναγκαία εφόδια, ώστε οι απόφοιτοί τους να ανταγωνίζονται ισότιμα στον διεθνή και ευρωπαϊκό ακαδημαϊκό και εργασιακό χώρο.
Επιπλέον, η Αρχή υπογραμμίζει, θα υποστηρίξει τα Ιδρύματα για να ενδυναμώσουν τη στρατηγική τους, ώστε, αφενός μεν να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τα δύο σημαντικά προβλήματα που στέκονται ως εμπόδια στην ανάπτυξή τους, δηλαδή την περιορισμένη αυτονομία και την οικονομική δυσπραγία, αφετέρου δε να αυξήσουν τις ακαδημαϊκές και ερευνητικές τους επιδόσεις.
Από τη διεθνή επισκόπηση για τη θέση της Ελλάδας προκύπτει ότι:
1. Η Ελλάδα πρέπει να βελτιώσει:
α) την αναλογία φοιτητών/διδασκόντων
β) τους ρυθμούς αποφοίτησης (σε κανονικό χρόνο σπουδών)
γ) τον βαθμό απασχολησιμότητας των αποφοίτων
δ) το ποσό της δημόσιας χρηματοδότησης
ε) τους θεσμούς αυτοδιοίκησης των ιδρυμάτων
Από τη μελέτη των εκθέσεων εξωτερικής αξιολόγησης, προκύπτει ότι τα ΑΕΙ πρέπει να επιδιώξουν:
1. Την ενίσχυση των μηχανισμών διεθνοποίησης και εξωστρέφειας, μέσω:
Α) της παροχής προγραμμάτων σπουδών στην αγγλική γλώσσα
Β) της ανάπτυξης θεσμών αριστείας
Γ) της ενίσχυσης της κινητικότητας του ανθρώπινου δυναμικού (φοιτητών/τριών και διδασκόντων/ουσών) προς και από αλλοδαπά ΑΕΙ (προσέλκυση αλλοδαπών)
2. Τη βελτίωση των επιδόσεων των φοιτητών, μέσω
Α) της αναθεώρησης των Προγραμμάτων Προπτυχιακώα Σπουδών (ΠΠΣ), με εστίαση στα μαθησιακά αποτελέσματα
Β) της συστηματικής παρακολούθησης της προόδου των φοιτητών
Γ) τον εμπλουτισμό της μαθησιακής διαδικασίας και του μαθησιακού περιβάλλοντος, με νέες μεθόδους ( όχι ΑΕΙ- εξεταστικά κέντρα)
3. Την εφαρμογή στρατηγικής διοίκησης στα ΑΕΙ, με καθορισμένους στόχους επιδόσεων (KPIs)και χρονοδιαγράμματα, καθώς και την παρακολούθηση της εφαρμογής τους
Π. χ , Ακαδημαϊκή στρατηγική: αναδιοργάνωση ΑΕΙ και Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ)
Οικονομική στρατηγική: εναλλακτικοί τρόποι χρηματοδότησης
Στρατηγική ανθρώπινου δυναμικού: κριτήρια, αξιολόγηση, επιμόρφωση, αριστεία.
Γενικές αρχές και οφέλη της πιστοποίησης
«Η πιστοποίηση ορίζεται ως μια διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης με βάση συγκεκριμένα, προκαθορισμένα, διεθνώς αποδεκτά και εκ των προτέρων δημοσιοποιημένα ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια και δείκτες, εναρμονισμένα με τις Αρχές και Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διασφάλιση Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης (ESG 2015)».
Η πιστοποίηση διενεργείται για όλους με ενιαία κριτήρια και διαδικασίες, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και τις δεσμεύσεις των χωρών-μελών του ΕΧΑΕ.
Είναι μια αδιάβλητη διαδικασία, η οποία διενεργείται με όρους διαφάνειας και αξιοκρατίας από μια αναγνωρισμένη Ανεξάρτητη Αρχή.
Βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία και πραγματοποιείται από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες.
Οδηγεί στην απόφαση για το αν ένα Πρόγραμμα Σπουδών ή Ίδρυμα συμμορφώνεται με τα ελάχιστα καθορισμένα και εκ των προτέρων δημοσιοποιημένα κριτήρια πιστοποίησης.
Τα αποτελέσματα της πιστοποίησης δημοσιεύονται και είναι διαθέσιμα σε όλους τους ενδιαφερομένους.
Με δεδομένη τη διεθνοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης, τα συστήματα διασφάλισης ποιότητας συμβάλλουν, μέσω της πιστοποίησης, στην εδραίωση της ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση κατοχυρώνοντας τη φήμη των Ιδρυμάτων και, εν γένει, την ικανότητά τους να προσελκύουν άριστους φοιτητές και υψηλής ποιότητας ακαδημαϊκό προσωπικό (καθηγητές, ερευνητές). Λαμβάνοντας υπόψη ότι η διενέργεια των πιστοποιήσεων πραγματοποιείται στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών του ΕΧΑΕ, η μη πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών ή/και των εσωτερικών συστημάτων διασφάλισης ποιότητας των Ιδρυμάτων οδηγεί σε απομάκρυνση από το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Πορτογαλία, μια μικρού μεγέθους ευρωπαϊκή χώρα, έχει ολοκληρώσει την τελευταία επταετία πάνω από 5.000 πιστοποιήσεις και επαναπιστοποιήσεις προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών (Α ́ και Β ́ κύκλου), τα οποία προσφέρονται από δημόσια και ιδιωτικά ΑΕΙ της χώρας.
Τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, που δεν θα προχωρήσουν σε πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών τους, αναμένεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες σχετικά με την αναγνώριση των τίτλων σπουδών που χορηγούν, από εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού, διεθνείς οργανισμούς (π.χ. ΟΗΕ, ΕΕ) και μελλοντικούς εργοδότες. Δυσκολίες αναμένεται να υπάρξουν και κατά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συστήματος Μεταφοράς και Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων (ECTS) ή τη χορήγηση άδειας εργασίας για ορισμένες κατηγορίες προσωπικού, καθώς σε ορισμένες χώρες του εξωτερικού η κατοχή πιστοποιημένου τίτλου σπουδών αποτελεί προαπαιτούμενο για τη χορήγηση της σχετικής άδειας. Τα αδιαμφισβήτητα οφέλη από την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών και των εσωτερικών συστημάτων διασφάλισης ποιότητας των Ιδρυμάτων συνοψίζονται παρακάτω.
Η πιστοποίηση λειτουργεί προς όφελος των φοιτητών, των γονέων, των ίδιων των ΑΕΙ και των εργοδοτών, επειδή διασφαλίζει ότι ο απόφοιτος έχει αποκτήσει ένα συγκεκριμένο συνδυασμό γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων (μαθησιακά αποτελέσματα) που αντικατοπτρίζονται στα κριτήρια πιστοποίησης. Η πιστοποίηση διασφαλίζει ότι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα καλύπτει τα ελάχιστα κριτήρια ποιότητας, όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί στον ΕΧΑΕ.
Η πιστοποίηση οδηγεί στην αναβάθμιση της αξίας των τίτλων σπουδών και στη διεθνή αναγνώρισή τους. Επισημαίνεται ότι, πανευρωπαϊκά, η πιστοποίηση εφαρμόζεται στη συντριπτική πλειονότητα των προσφερόμενων προγραμμάτων σπουδών.
Η πιστοποίηση ενισχύει την κινητικότητα φοιτητών και πτυχιούχων και αυξάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης σε θέσεις εργασίας, όπου η κατοχή πιστοποιημένων τίτλων σπουδών αποτελεί προϋπόθεση πρόσληψης. Η πιστοποίηση αποτελεί διαβατήριο για τη φοίτηση των πτυχιούχων σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών της Ευρώπης και διεθνώς, πολλά από τα οποία αξιολογούν θετικά την κατοχή πιστοποιημένου τίτλου σπουδών.
Η πιστοποίηση αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εξωστρέφεια των ΑΕΙ, τα οποία επιδιώκουν την προσέλκυση φοιτητών από χώρες του εξωτερικού.
Οι επαγγελματικές ενώσεις και τα επιμελητήρια χρησιμοποιούν την πιστοποίηση ως απόδειξη της σύνδεσης ενός προγράμματος σπουδών με τον οικείο επαγγελματικό κλάδο και τα απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα.
Στους εργοδότες, η πιστοποίηση παρέχει εγγυήσεις/ διασφαλίζει ότι ο απόφοιτος διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες που απαιτούνται για μια συγκεκριμένη θέση εργασίας.
Αναλογία φοιτητών/διδασκόντων
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στην Ευρώπη των 28 αναλογεί ένας διδάσκων ανά 15,6 φοιτητές. Την καλύτερη αναλογία φοιτητών/διδασκόντων εμφανίζουν δυο πολύ μικρές χώρες, το Λιχτενστάιν (1/8,5) και η Μάλτα (1/9,8). Από τις υπόλοιπες χώρες ξεχωρίζουν οι επιδόσεις της Σουηδίας (1/10,4), της Νορβηγίας (1/10,5), της Δανίας (1/11,2), της Γερμανίας (1/12), της Ισπανίας (1/12,7) και της Πορτογαλίας (1/13,9).
Τη χειρότερη επίδοση μεταξύ όλων των χωρών εμφανίζει η Κροατία, με αναλογία μόλις ένα διδάσκοντα ανά 74,5 φοιτητές. Η Ελλάδα έχει την αμέσως επόμενη χειρότερη αναλογία με ένα διδάσκοντα ανά 44,5 φοιτητές. Οι χαμηλές επιδόσεις της Ελλάδας, ως απόρροια της οικονομικής κρίσης, αιτιολογούνται εν μέρει από τις περικοπές στη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης.
Κατανομή διδακτικού προσωπικού ανά φύλο
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αριθμός και η κατανομή του διδακτικού προσωπικού ανά φύλο. Σε επίπεδο χωρών Ευρωπαϊκής Ένωσης (28), το σύνολο των διδασκόντων είναι 1.448.500. Οι άνδρες υπερτερούν αριθμητικά των γυναικών κατά 239.300, δηλαδή σε ποσοστό 28,3%. Τους περισσότερους διδάσκοντες διαθέτει η Γερμανία (396.200) και ακολουθούν η Ισπανία (157.000), το Ηνωμένο Βασίλειο (148.500), η Γαλλία (109.200) και η Ιταλία (90.000). Οι γυναίκες υπερτερούν αριθμητικά των ανδρών μόνο σε τρείς (3) από τις 28 χώρες της ΕΕ, Φινλανδία, Λετονία, Λιθουανία. Η Ελλάδα διαθέτει μόλις 15.200 διδάσκοντες (10.200 άνδρες, ποσοστό 67,1% και 5.000 γυναίκες, ποσοστό 32,9%), δηλαδή αριθμό πολύ μικρότερο σε σχέση με χώρες της ΕΕ παρόμοιου μεγέθους, όπως η Πορτογαλία (32.300), το Βέλγιο (28.600) και η Σουηδία (34.100).
Ανεργία πτυχιούχων ΑΕΙ
Το 2015, το ποσοστό ανεργίας στις χώρες του ΟΟΣΑ εμφανίζει συνολικά πτωτική τάση σε σχέση με το 2014. Κατά περίπτωση υπάρχει μεταβολή, σε σχέση με το 2014, σε όλες τις χώρες του δείγματος, όπως φαίνεται στο Σχήμα 11. Η Ελλάδα, ωστόσο, συμπεριλαμβάνεται στις χώρες με υψηλά ποσοστά ανεργίας, εάν ληφθεί υπόψη η ηλικιακή ομάδα των νέων 25-34 ετών. Στην Ελλάδα υπήρξε μια κορύφωση κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, με τα ποσοστά ανεργίας να ανέρχονται σε 32,5% το 2014 και σε 30,2% για το 2015.
Η θέση της Ελλάδας ως προς τους αποφοίτους ανώτατης εκπαίδευσης
Σύμφωνα με πρόσφατη ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ (2016)38 σε σύνολο 35 χωρών, οι σημαντικότερες επισημάνσεις για την Ελλάδα είναι οι εξής:
Σε σύγκριση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα παρουσιάζει ελαφρώς μικρότερη ανισορροπία μεταξύ των δύο φύλων στα πεδία σπουδών. Ενδεικτικά, ένα συγκριτικά υψηλότερο ποσοστό των γυναικών έχει αποφοιτήσει από προγράμματα μηχανικών, αν και εξακολουθεί να υφίσταται αναλογία δύο ανδρών έναντι μιας γυναίκας, που να έχει αποφοιτήσει από αυτόν τον κλάδο. Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εγχώρια αναλογία 2:1, είναι καλύτερη από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, όπου η αναλογία είναι 3:1.
Η κατανομή των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης ανά περιφέρεια της χώρας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες τόσο ως προς τη σχέση κέντρου-περιφέρειας, όσο και ως προς τη διαχρονική εξέλιξη κατά την τελευταία δεκαπενταετία.
Στην Ελλάδα, το 29% των ατόμων ηλικίας 25-64 ετών έχει αποφοιτήσει από την ανώτατη εκπαίδευση, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (35%). Πιο συγκεκριμένα, το 25% έχει αποκτήσει πτυχίο (bachelor), ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (16%), το 2% έχει αποκτήσει μεταπτυχιακό δίπλωμα (master), ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (11%) και το 1% έχει ολοκληρώσει διδακτορική διατριβή (PhD), ποσοστό ίδιο με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ .
Τέλος, όπως στις περισσότερες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, η έρευνα έδειξε ότι και στην Ελλάδα το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης συνδέεται με υψηλό ποσοστό προσωπικής επιτυχίας και ικανοποίησης.
Αυτό δήλωσε το 84% αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης, ηλικίας 25-64 ετών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό αποφοίτων μεταδευτεροβάθμιας ανερχόταν σε 65%. Ο μέσος όρος των αντίστοιχων ποσοστών στον ΟΟΣΑ είναι 92% για τους απόφοιτους ανώτατης και 83% μεταδευτεροβάθμιας, της ίδιας ηλικίας.
Η θέση της Ελλάδας στην απασχόληση των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης
Τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα αυξάνονται και στους αποφοίτους των ΑΕΙ. Το 2015, το ποσοστό για τους αποφοίτους ανώτατης εκπαίδευσης, ηλικίας 25-34 ετών, έφθανε το 30,2% και ήταν το υψηλότερο στον ΟΟΣΑ, όπου ο μέσος όρος ήταν 6,9%. Πιο συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στο παρακάτω Σχήμα, τα ποσοστά απασχολησιμότητας φθάνουν το 67% για όσους έχουν αποκτήσει πτυχίο (bachelor), το 79% για όσους έχουν αποκτήσει μεταπτυχιακό δίπλωμα (master) και το 91% για όσους έχουν αποκτήσει διδακτορικό δίπλωμα (PhD).
Όπως στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ, έτσι και στην Ελλάδα οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο σε σύγκριση με τους άντρες του ίδιου επιπέδου εκπαίδευσης. Ενδεικτικά, στα άτομα ηλικίας 25 – 64 ετών, η διαφορά είναι 3 με 4%.
Η αυτονομία των ΑΕΙ στην Ελλάδα
Η Ελλάδα μαζί με την Τσεχία, την Κύπρο και την Τουρκία εξαιρέθηκαν από την έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανεπιστημίων το 2017, διότι δεν παρουσίασαν επικαιροποιημένα στοιχεία. Η εικόνα της αυτονομίας των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα αποτυπώνεται σε προηγούμενη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανεπιστημίων το 2010. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία δημοσιεύτηκαν το 2011,59 ανάμεσα σε 28 ευρωπαϊκές χώρες η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις και στις τέσσερις διαστάσεις της αυτονομίας. Οι επιδόσεις της στον τομέα της οργανωσιακής αυτονομίας ήταν 43% (26η θέση), στον τομέα της οικονομικής αυτονομίας, 36% (26η θέση), στον τομέα της ακαδημαϊκής αυτονομίας, 40% (27η θέση) και στον τομέα της αυτονομίας σε ζητήματα προσωπικού 14% (28η θέση).
Οι εξωτερικές αξιολογήσεις των ΑΕΙ
Κατά το χρονικό διάστημα Φεβρουαρίου - Ιουλίου 2016, η ΑΔΙΠ πραγματοποίησε τη δεύτερη φάση της εξωτερικής αξιολόγησης των ΑΕΙ. Αξιολογήθηκαν συνολικά 22 Ιδρύματα (12 Πανεπιστήμια και 10 ΤΕΙ) από Επιτροπές Εξωτερικής Αξιολόγησης (ΕΕΑ), οι οποίες συγκροτήθηκαν από εμπειρογνώμονες, που περιλαμβάνονται στο μητρώο της ΑΔΙΠ.
Η διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης ολοκληρώνεται σε τρία στάδια: α) προετοιμασία β) πραγματοποίηση και γ) αποτίμηση. Στον Οδηγό Εξωτερικής Αξιολόγησης γίνεται αναλυτική περιγραφή όλων των απαραίτητων ενεργειών για κάθε επιμέρους στάδιο, προσδιορίζεται ο υπεύθυνος υλοποίησης και ο τελικός αποδέκτης ανά ενέργεια, η χρονική διάρκεια και η προθεσμία πραγματοποίησης κάθε ενέργειας καθώς και τα έντυπα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Επισημαίνεται ότι οι εκθέσεις της εξωτερικής αξιολόγησης αναπτύχθηκαν με βάση το σχετικό πρότυπο σχήμα της ΑΔΙΠ, το οποίο περιλαμβάνει έξι ενότητες. Για κάθε μια από αυτές, οι ΕΕΑ κατέγραψαν τις παρατηρήσεις, τα σχόλια και τις συστάσεις τους. Στο τέλος κάθε ενότητας, οι επιτροπές κλήθηκαν να εκτιμήσουν τα συνολικά δεδομένα και να γνωμοδοτήσουν βάσει διατεταγμένης κλίμακας (ordinal scale), με τις ακόλουθες επιλογές: (1) άξιο θετικής μνείας, (2) θετική αξιολόγηση, (3) μερικώς θετική αξιολόγηση, (4) αρνητική αξιολόγηση.
Αξιολόγηση του οράματος, της αποστολής και των στόχων του Ιδρύματος
α. Θετικά σημεία για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Η θετική σχέση του Ιδρύματος με την κοινωνία και η κοινωνική του προσφορά αναφέρονται στο 90% των εκθέσεων. Σε ποσοστό 62%, καταγράφονται θετικά η αποτελεσματικότητα της διοίκησης, η ποιότητα της έρευνας και οι συνεργασίες που έχει συνάψει το Ίδρυμα για την προώθηση του ερευνητικού του έργου. Επιπλέον, αποτιμήθηκαν θετικά η διαχείριση της ανακύκλωσης και των απορριμμάτων (57%), η συνεργασία του Ιδρύματος με κοινωνικούς εταίρους (48%), η κινητικότητα των φοιτητών και τα προγράμματα Erasmus (48%) καθώς και οι υπηρεσίες σίτισης των φοιτητών (43%).
Στο ίδιο ποσοστό (43%) διαπιστώνεται ως θετικό στοιχείο η προσφορά υπηρεσιών για την απασχόληση των αποφοίτων του Ιδρύματος, ενώ, στο 38% καταγράφεται θετικά η διασύνδεση Ιδρύματος-αποφοίτων. Θετικά αναφέρονται, επίσης, η διαχείριση του περιβάλλοντος και της ενέργειας (38%), η στρατηγική που εφαρμόζει το Ίδρυμα για τη χορήγηση υποτροφιών (29%) και τις υπηρεσίες αθλητισμού προς τους φοιτητές (29%). Επιπρόσθετα, στο 29% των εκθέσεων σημειώνονται καινοτομίες στην έρευνα ή/και αριστεία. Τέλος, στο 14% των εκθέσεων, κρίνονται θετικά η στρατηγική που εφαρμόζει το Ίδρυμα για τη φοιτητική μέριμνα και η συμμετοχή των φοιτητών στην έρευνα.
β. Αρνητικά σημεία για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Στο 76% των εκθέσεων κρίθηκε ότι το σύστημα στοχοθεσίας του Ιδρύματος περιλάμβανε μη- ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, ή/και ανεπαρκείς στόχους, ενώ, στο 57%, κρίθηκε ανεπαρκής η διαχείριση των υποδομών του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό (57%), παρατηρείται η απουσία ερευνητικής πολιτικής, ενώ, στο 43%, θεωρείται ανεπαρκής η δήλωση αποστολής του Ιδρύματος. Επίσης, σε ποσοστό 43%, σημειώνεται η απουσία στρατηγικής για την εξωστρέφεια και τη διεθνοποίηση του Ιδρύματος, καθώς και η απουσία στρατηγικής στέγασης των φοιτητών (43%). Στο 38% των εκθέσεων, αναφέρονται ελλείψεις στην ευθυγράμμιση των ακαδημαϊκών μονάδων με τη στρατηγική που έχει χαράξει το Ίδρυμα, καθώς και στα πληροφοριακά συστήματα και την τεχνολογική υποδομή του Ιδρύματος. Τέλος, επισημαίνονται η απουσία υποδομής και πρόνοιας για ΑμεΑ (33%) αλλά και το γεγονός ότι το Ίδρυμα δεν προσφέρει προγράμματα σπουδών στην αγγλική γλώσσα.
Στο 76% των εκθέσεων κρίθηκε ότι το σύστημα στοχοθεσίας του Ιδρύματος περιλάμβανε μη- ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, ή/και ανεπαρκείς στόχους, ενώ, στο 57%, κρίθηκε ανεπαρκής η διαχείριση των υποδομών του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό (57%), παρατηρείται η απουσία ερευνητικής πολιτικής, ενώ, στο 43%, θεωρείται ανεπαρκής η δήλωση αποστολής του Ιδρύματος. Επίσης, σε ποσοστό 43%, σημειώνεται η απουσία στρατηγικής για την εξωστρέφεια και τη διεθνοποίηση του Ιδρύματος, καθώς και η απουσία στρατηγικής στέγασης των φοιτητών (43%). Στο 38% των εκθέσεων, αναφέρονται ελλείψεις στην ευθυγράμμιση των ακαδημαϊκών μονάδων με τη στρατηγική που έχει χαράξει το Ίδρυμα, καθώς και στα πληροφοριακά συστήματα και την τεχνολογική υποδομή του Ιδρύματος. Τέλος, επισημαίνονται η απουσία υποδομής και πρόνοιας για ΑμεΑ (33%) αλλά και το γεγονός ότι το Ίδρυμα δεν προσφέρει προγράμματα σπουδών στην αγγλική γλώσσα.
γ. Συμπεράσματα για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Στο 52% των εκθέσεων, η διαχείριση των χρηματοοικονομικών και η εύρεση πηγών χρηματοδότησης αποτιμώνται θετικά, ενώ, σε ποσοστό 48%, αναφέρεται η ύπαρξη θεσμικών προβλημάτων με το Υπουργείο Παιδείας. Η στρατηγική εξωστρέφειας και διεθνοποίησης που εφαρμόζει το Ίδρυμα χαρακτηρίζεται ανεπαρκής σε ποσοστό 43%. Επίσης, ελλιπής κρίνεται η επικοινώνηση του στρατηγικού σχεδιασμού του Ιδρύματος στο εσωτερικό του (19%), ενώ, στο 10%, παρατηρείται απουσία ολοκληρωμένης και μακροπρόθεσμης στρατηγικής των οικονομικών του Ιδρύματος. Τέλος, στο ίδιο ποσοστό (10%), αναφέρονται δυσλειτουργίες στον θεσμό του Συμβουλίου Ιδρύματος.
δ. Συστάσεις για το όραμα, την αποστολή και τους στόχους του Ιδρύματος
Στο 86% των εκθέσεων, συστήνεται η ενίσχυση της κινητικότητας και της διεθνοποίησης και ενώ, στο 71%, γίνονται συστάσεις για τη βελτίωση της επικοινώνησης του στρατηγικού σχεδιασμού εντός του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό, προτείνεται η ενίσχυση της στρατηγικής της έρευνας, ενώ, στο 67%, προτείνεται η βελτίωση της οργάνωσης και συστηματοποίησης της ερευνητικής δραστηριότητας του Ιδρύματος. Επίσης, προτείνεται η ενίσχυση των υπηρεσιών φοιτητικής μέριμνας (62%), η ενίσχυση των ερευνητών (48%) καθώς και η αξιοποίηση και ενίσχυση της περιβαλλοντικής και ενεργειακής στρατηγικής (48%). Επιπρόσθετα, υποδεικνύεται η προσφορά προγραμμάτων σπουδών (ΠΣ) και η παροχή υπηρεσιών στην αγγλική γλώσσα (43%), ενώ, στο 38%, προτείνεται η περαιτέρω επιδίωξη της καινοτομίας και της αριστείας στην έρευνα. Στο 33% των εκθέσεων συστήνεται η βελτίωση και η συντήρηση των κτιριακών υποδομών του Ιδρύματος. Σε ποσοστό 24%, προτείνεται η βελτίωση της καθοδήγησης (mentoring) των φοιτητών και του προσωπικού και, σε ποσοστό 19%, υποδεικνύονται η διαχείριση των ανενεργών φοιτητών και η ενίσχυση της διαφάνειας των διαδικασιών. Επιπρόσθετα, σε ποσοστό 14% προτείνεται η ανάπτυξη μεθόδων ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning) και η καθιέρωση θερινών ΠΣ, ενώ σε ποσοστό 10%, υποδεικνύεται η εισαγωγή προαπαιτούμενων μαθημάτων στα ΠΣ, η βελτίωση του οργανογράμματος και διοικητικής δομής, καθώς και η αξιοποίηση των φοιτητών στην έρευνα.
Αξιολόγηση της στρατηγικής του Ιδρύματος για τα Προγράμματα Σπουδών
Οι εκθέσεις εξωτερικής αξιολόγησης περιλαμβάνουν μία ξεχωριστή ενότητα σχετικά με τη στρατηγική που ακολουθεί το Ίδρυμα ως προς: (α) τα Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ), (β) τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) και (γ) τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα θετικά και αρνητικά σημεία, τα συμπεράσματα και οι συστάσεις για κάθε κύκλο σπουδών.
Στρατηγική για τα Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ)
α. Θετι ακαδημαϊκών μονάδων, έχει ληφθεί υπόψη σημαντικό μέρος των συστάσεων για τη βελτίωση της ποιότητάς τους. Σύμφωνα με τα ευρήματα της αξιολόγησης, το περιεχόμενο των ΠΠΣ είναι, σε σημαντικό βαθμό, διασυνδεδεμένο με τη σύγχρονη αγορά εργασίας και την οικονομία (57%). Πολλά από αυτά, ανάλογα και με την περιφέρεια όπου λειτουργούν, προσανατολίζονται στην τοπική αγορά, την οικονομία και την περιφερειακή ανάπτυξη (π.χ. ΔΕΗ, βιομηχανία, επιχειρήσεις). Σε ποσοστό 43% των εκθέσεων, εντοπίζονται η ισχυρή σύνδεση θεωρίας και πρακτικής εφαρμογής καθώς και το καλό κλίμα και το υψηλό επίπεδο συνεργασίας μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων. Στα θετικά σημεία των ΠΠΣ καταγράφονται, σε ποσοστό 38%, η υλικοτεχνική υποδομή, η διασύνδεση των ΠΠΣ με την τοπική κοινωνία, όπως και η ποιότητα του διδακτικού προσωπικού σε ό,τι αφορά την εμπειρία και ικανότητα στην άσκηση του διδακτικού έργου. Οι εκθέσεις αναφέρονται επίσης θετικά στην αξιολόγηση των μαθημάτων από τους φοιτητές (33%), στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και τα μέσα ακαδημαϊκής υποστήριξης των ΠΠΣ και της μάθησης π.χ. πλατφόρμες ηλεκτρονικής μάθησης, επικοινωνία με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (29%) καθώς και στον ρόλο, τη στάση και τις ικανότητες της Κεντρικής Διοίκησης του Ιδρύματος για την υποστήριξη των διαδικασιών αναμόρφωσης των ΠΠΣ (29%). Επιπλέον, αξιολογούνται θετικά, σε ποσοστό 24%, η σύνδεση της διδασκαλίας με την έρευνα, το πρόγραμμα πρακτικής άσκησης των φοιτητών -αφού αποτελεί σημείο διασύνδεσης των φοιτητών με την αγορά εργασίας- αλλά και η υιοθέτηση καλών πρακτικών στα ΠΠΣ. Τέλος, στο 19% των εκθέσεων, ως θετικά σημεία αναφέρονται τα προγράμματα κινητικότητας των φοιτητών αλλά και το γεγονός ότι κάποια ΠΠΣ είναι καινοτόμα, πρωτότυπα και μοναδικά στη χώρα.
β. Αρνητικά σημεία της στρατηγικής για τα ΠΠΣ
Στο σύνολο των εκθέσεων εξωτερικής αξιολόγησης, επισημαίνεται ότι ο υψηλός αριθμός εισαγόμενων φοιτητών, επιδρά αρνητικά στη λειτουργία των ΠΠΣ, ενώ και το ζήτημα των περικοπών, των ελλείψεων και των προβλημάτων στη χρηματοδότηση εμφανίζεται ως αρνητικό, σε ποσοστό 67% των εκθέσεων. Οι ελλείψεις διδακτικού προσωπικού και ο παρατεταμένος χρόνος αποφοίτησης κρίνονται αρνητικά, σε ποσοστό 57% και 52% αντίστοιχα. Επιπλέον, εντοπίζονται αδυναμίες στην παρακολούθηση και διασφάλιση της συστηματικής φοίτησης στα ΠΠΣ (33%), καθώς και απουσία ενός πλαισίου προσδιορισμού προαπαιτούμενων μαθημάτων στα ΠΠΣ (29%). Στο ίδιο ποσοστό (29%), αναφέρεται αρνητικά το χαμηλό ποσοστό φοιτητών που παρακολουθεί τα μαθήματα των ΠΠΣ, ενώ, σε ποσοστό 24%, καταγράφεται η υψηλή αναλογία φοιτητών/διδακτικού προσωπικού. Προβλήματα παρατηρούνται ακόμη στα κριτήρια επιλογής του περιεχομένου και στην οργάνωση των προσφερόμενων μαθημάτων (περιορισμένη συνάφεια, συνοχή, επικαλύψεις, έλλειψη βασικών μαθημάτων κορμού κ.ά.) αλλά και στην αξιολόγηση των φοιτητών (24%). Επιπρόσθετα, ως αρνητικά σημεία αναφέρονται η μη ισόρροπη ανάπτυξη και η ετερογένεια του διδακτικού προσωπικού των ΠΠΣ (19%) καθώς και ο μεγάλος φόρτος εργασίας των διδασκόντων (14%). Τέλος, στο ίδιο ποσοστό των εκθέσεων (14%), κρίνονται αρνητικά η έλλειψη διοικητικού προσωπικού για την υποστήριξη της λειτουργίας των ΠΠΣ, η απουσία μίας τυποποιημένης διαδικασίας για τον ανασχεδιασμό και την επικαιροποίηση των προγραμμάτων, η ανεπάρκεια των υλικοτεχνικών υποδομών αλλά και η έλλειψη δομών για την παρακολούθηση των αποφοίτων των ΠΠΣ.
γ. Συμπεράσματα σχετικά με τη στρατηγική για τα ΠΠΣ
Η εκτίμηση των γενικών χαρακτηριστικών και της ποιότητας των προσφερόμενων ΠΠΣ είναι θετική στο 67% των εκθέσεων. Ωστόσο, ο κρατικός παρεμβατισμός στη λειτουργία των ΑΕΙ λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη και αναμόρφωση των ΠΠΣ. Επίσης, επισημαίνεται ως αρνητικό το γεγονός ότι το Ίδρυμα λειτουργεί συχνά ως εξεταστικό κέντρο και όχι ως κέντρο οργανωμένης ακαδημαϊκής μάθησης για τους φοιτητές των ΠΠΣ.
Οι σημαντικότερες συστάσεις των ΕΕΑ σχετικά με τη στρατηγική που εφαρμόζουν τα Ιδρύματα για τα Προγράμματα Προπτυχιακών Σπουδών τους είναι οι ακόλουθες:
Λήψη μέτρων για την παρακολούθηση και τη διασφάλιση της συστηματικής φοίτησης στα ΠΠΣ.
Προώθηση μεγαλύτερης οργανωτικής αυτονομίας των Ιδρυμάτων, μέσα από συμφωνία κράτους- ΑΕΙ για θεσμικά θέματα που εμποδίζουν την αποτελεσματική λειτουργία των προγραμμάτων (π.χ.
αριθμός εισαγόμενων φοιτητών σε σχέση με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος).
Ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την προσέλκυση εξωτερικών πηγών χρηματοδότησης των ΠΠΣ (π.χ.
από τοπικούς φορείς, βιομηχανία, κ.ά.).
Λήψη μέτρων για την υποστήριξη των φοιτητών που αντιμετωπίζουν προβλήματα, είτε πρόκειται
για πρωτοετείς, είτε για φοιτητές με λιγότερο καλές επιδόσεις ή με κίνδυνο εγκατάλειψης φοίτησης. Κάποιες προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση είναι, ενδεικτικά, η ατομική συμβουλευτική υποστήριξη και η ατομική διδασκαλία (tutoring), με σκοπό να αναγνωριστούν οι αδυναμίες των φοιτητών και να αντιμετωπιστούν εγκαίρως τα εμπόδια για την πρόοδό τους, ή, βάσει των αναγκών, αποτελεσματικότερη διδασκαλία καθώς και η αξιοποίηση μεταπτυχιακών φοιτητών προχωρημένου επίπεδου σε ρόλο συμβούλου και μέντορα για τους νεότερους φοιτητές.
Επανασχεδιασμός των διαδικασιών για την αξιολόγηση των φοιτητών των ΠΠΣ.
Λήψη μέτρων για την καλύτερη διασύνδεση των ΠΠΣ με την αγορά, την οικονομία και την κοινωνία για την καλύτερη ένταξη των αποφοίτων στην αγορά εργασίας. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι ΕΕΑ προτείνουν τα εξής: Ανάπτυξη ακαδημαϊκών πρωτοβουλιών από την Κεντρική Διοίκηση στον τομέα της επιχειρηματικότητας, για την ενίσχυση των ΠΠΣ και την υποστήριξη των φοιτητών, ανάπτυξη επιχειρησιακών δεξιοτήτων, ενίσχυση της ανταπόκρισης των προγραμμάτων στις τοπικές ανάγκες, στενότερη διασύνδεση με τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία, ενίσχυση συνεργασιών με φορείς για την πρακτική άσκηση των φοιτητών,ενεργότερη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στην ανάπτυξη των ΠΠΣ.
Ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την ενίσχυση του έργου των διδασκόντων και την ανάπτυξη υψηλότερων διδακτικών δεξιοτήτων π.χ. ίδρυση κέντρων για τη διδασκαλία και μάθηση,
επιμόρφωση προσωπικού στην εκπαίδευση και την κατάρτιση.
Συστηματοποίηση της διαδικασίας για την περιοδική αναμόρφωση και επικαιροποίηση των ΠΠΣ.
Ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την παρακολούθηση και υποστήριξη των σπουδών και την
προώθηση μέτρων, με σκοπό τον εξορθολογισμό των διαδικασιών διασφάλισης της συστηματικής φοίτησης και την αντιμετώπιση των προβλημάτων από το μικρό ποσοστό παρακολούθησης των μαθημάτων και τη μεγάλη διάρκεια φοίτησης.
Διασφάλιση υφιστάμενων καλών πρακτικών του Ιδρύματος και υιοθέτηση νέων καλών πρακτικών άλλων ΑΕΙ.
α. Στρατηγική για τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ)
Θετικά σημεία της στρατηγικής για τα ΠΜΣ
Αξιολογείται θετικά το γεγονός ότι τα προσφερόμενα ΠΜΣ καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα γνωστικών περιοχών (33%) και ότι κάποια από αυτά είναι καινοτόμα, διεπιστημονικά, μοναδικά στο αντικείμενο που προσφέρουν και προσαρμοσμένα στις νέες τεχνολογίες. Στο ίδιο ποσοστό (33%), αναγνωρίζεται, επίσης θετικά, ότι οι συστάσεις που έγιναν κατά τη διαδικασία της εξωτερικής αξιολόγησης των ακαδημαϊκών μονάδων συζητούνται σε επίπεδο Τμημάτων και πραγματοποιούνται κατά την περιοδική αναμόρφωση των ΠΜΣ. Σε ποσοστό 24% των εκθέσεων, ως θετικά σημεία καταγράφονται η στελέχωση των ΠΜΣ από έμπειρους και εξειδικευμένους διδάσκοντες, η αυξημένη προέλκυση φοιτητών (σε ορισμένα ΠΜΣ), καθώς και η διασύνδεση προγραμμάτων σπουδών με τη βιομηχανία, την παραγωγή και την αγορά. Σε ποσοστό 19%, κρίνεται θετικά ότι τα προγράμματα στηρίζουν τα ακαδημαϊκά ενδιαφέροντα των φοιτητών και τους προσανατολίζουν στην εκπόνηση διατριβής προκειμένου να ακολουθήσουν μια ακαδημαϊκή ή ερευνητική καριέρα. Η σύνδεση εφαρμοσμένης έρευνας με τη διδασκαλία στα ΠΜΣ κρίνεται θετικά σε ποσοστό 14%, και στο ίδιο ποσοστό των εκθέσεων (14%) επισημαίνεται η υψηλή ποιότητα τόσο του διδακτικού έργου όσο και της καθοδήγησης και της συνεργασίας των διδασκόντων με τους φοιτητές των ΠΜΣ.
β. Αρνητικά σημεία της στρατηγικής για τα ΠΜΣ
Σε ποσοστό 48% των εκθέσεων, ως βασικό αρνητικό σημείο καταγράφεται η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού στην ανάπτυξη των ΠΜΣ, με αποτέλεσμα τη δημιουργία προβλημάτων ανομοιογένειας
και συντονισμού κατά την ανάπτυξη, προβολή και υλοποίησή τους. Ως στοιχεία, που αιτιολογούν την ανομοιογένεια και τις ελλείψεις στο σχεδιασμό, αναφέρονται η δυσανάλογη διεύρυνση των ΠΜΣ σε σχέση με την υποδομή των Ιδρυμάτων καθώς και οι διαφορές ανάμεσα στα κριτήρια επιλογής φοιτητών και στις απαιτήσεις των προσφερόμενων προγραμμάτων. Όπως σημειώνεται στο 24% των εκθέσεων, μεγάλο πρόβλημα για τη βιωσιμότητα των υφιστάμενων ΠΜΣ αποτελεί η χαμηλή κρατική χρηματοδότηση και η υποχρηματοδότηση της έρευνας, ενώ προβλήματα προκαλούνται και από το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας τους. Αδυναμίες καταγράφονται στη δομή και οργάνωση των ΠΜΣ, στην εφαρμογή των διαδικασιών διασφάλισης της ποιότητας καθώς και στην αξιολόγηση των μαθημάτων από τους φοιτητές (14%). Επιπρόσθετα, σε ορισμένες περιπτώσεις, κρίνεται ανεπαρκής η υλικοτεχνική υποδομή για τη λειτουργία των ΠΜΣ, ενώ επισημαίνεται και η περιορισμένη συμμετοχή των μεταπτυχιακών φοιτητών στην έρευνα (10%). Τέλος, στο ίδιο ποσοστό, αναφέρονται ως αρνητικά σημεία η χαμηλή ποιότητα των διπλωματικών εργασιών, η μη υποχρέωση παρακολούθησης των διαλέξεων, καθώς και οι αδυναμίες στην παρακολούθηση της απόδοσης του διδακτικού προσωπικού και στην προσέλκυση ξένων φοιτητών.
γ. Συμπεράσματα σχετικά με τη στρατηγική για τα ΠΜΣ
Σε σημαντικό αριθμό εκθέσεων (29%) επισημαίνεται ότι προσφέρονται καλά σχεδιασμένα προγράμματα, με υψηλά κριτήρια ποιότητας και προοπτικές βελτίωσης. Επίσης σημειώνεται ότι, στην παρούσα χρονική περίοδο, η ζήτηση για μεταπτυχιακά στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερη από την προσφορά (14%).
Οι συστάσεις των ΕΕΑ περιλαμβάνουν μέτρα όπως:
Κεντρικό σχεδιασμό και συντονισμό της ανάπτυξης και της λειτουργίας των ΠΜΣ σε επίπεδο Ιδρύματος. Προτείνεται η δημιουργία επιτροπής σχεδιασμού και συντονισμού των ΠΜΣ σε κεντρικό επίπεδο καθώς και η ίδρυση σχολών μεταπτυχιακών σπουδών, για την εφαρμογή κοινού οράματος και στρατηγικής.
Καθιέρωση ενός σταθερού πλαισίου συνεργασίας με αποφοίτους και εταίρους για την ανατροφοδότηση των προγραμμάτων και τη σύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς.
Προσφορά προγραμμάτων στην αγγλική γλώσσα με στόχο τη διεθνοποίησή τους καθώς και την αύξηση των εσόδων.
Βελτίωση του πλαισίου διασφάλισης ποιότητας των ΠΜΣ.
Σημαντικό μέρος των διδάκτρων των ΠΜΣ να διατίθεται για την επιδότηση
υποχρηματοδοτούμενων προπτυχιακών προγραμμάτων και φοιτητών που έχουν ανάγκη
οικονομικής στήριξης.
Να εξεταστεί το ενδεχόμενο εισαγωγής διδάκτρων, όπου αυτό δεν προβλέπεται.
Στρατηγική για τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών
α. Θετικά σημεία της στρατηγικής για τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών
Οι εκθέσεις, σε ποσοστό 24%, καταγράφουν την ικανοποίηση των φοιτητών ως προς την ποιότητα των σπουδών, την έρευνα και την επίβλεψη των διδασκόντων κατά την εκπόνηση της διατριβής. Θετικά αξιολογείται (14%) και η ανάπτυξη διιδρυματικής συνεργασίας για την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών, καθώς και το γεγονός ότι οι υποψήφιοι διδάκτορες (ΥΔ) συμμετέχουν στη διδασκαλία μαθημάτων στα ΠΠΣ και ΠΜΣ αλλά και σε ερευνητικά προγράμματα του Ιδρύματος. Επιπρόσθετα, ως θετικό στοιχείο ποιότητας των διδακτορικών σπουδών καταγράφεται (14%) ότι οι διδάκτορες κάποιων Ιδρυμάτων κατέχουν υψηλές θέσεις εργασίας στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στη βιομηχανία. Τέλος, στο 10% των εκθέσεων, κρίνεται θετικά η συμμετοχή του διδακτικού προσωπικού του Ιδρύματος σε επιτροπές διδακτορικών διατριβών άλλων ΑΕΙ, ενώ αναφέρονται και περιπτώσεις Ιδρυμάτων, όπου παρατηρούνται ισχυρές κατευθύνσεις έρευνας ως βάση ανάπτυξης διδακτορικών προγραμμάτων.
β. Αρνητικά σημεία της στρατηγικής των Προγραμμάτων Διδακτορικών Σπουδών
Στο 43% των εκθέσεων, ως βασική αδυναμία των ΠΔΣ, επισημαίνεται η έλλειψη κεντρικής δομής και οργάνωσης με συγκεκριμένες απαιτήσεις (τρόπος εισαγωγής) και έλλειψη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (μαθήματα, σεμινάρια κ.ά.), οι οποίες πρέπει να καλύπτονται εν μέρει από τους κανονισμούς και τις διαδικασίες του κάθε προγράμματος. Κρίνεται επίσης αρνητικά, σε ποσοστό 24%, η απουσία κανονιστικού πλαισίου για τη λειτουργία των διδακτορικών σπουδών στα ΤΕΙ, καθώς και η υψηλή αναλογία, που υπάρχει σε κάποια Ιδρύματα, μεταξύ ΥΔ και διδακτικού προσωπικού (19%). Επιπρόσθετα αναφέρεται ότι η έλλειψη προσωπικού και ο εξαντλητικός φόρτος εργασίας των διδασκόντων δυσχεραίνουν την ανάπτυξη ενός προγράμματος διδακτορικών σπουδών (14%). Τέλος, στο 10% των εκθέσεων, αναφέρεται ότι οι ανεπαρκείς πόροι χρηματοδότησης για τη συντήρηση των ερευνητικών εργαστηρίων και των υποδομών συνιστούν ένα επιπλέον εμπόδιο για την ανάπτυξη ΠΔΣ.
γ. Συστάσεις σχετικά με τη στρατηγική για τα Προγράμματα Διδακτορικών Σπουδών
Στο 48% των εκθέσεων, οι ΕΕΑ προτείνουν την ανάπτυξη ενός καλύτερα οργανωμένου συστήματος λειτουργίας των διδακτορικών σπουδών. Κάποιες προτάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση περιγράφουν την ανάγκη δημιουργίας ενός συνεκτικού πλαισίου σπουδών, με συγκεκριμένα κριτήρια ποιότητας και διαδικασίες εισαγωγής, κανονισμό, οδηγό σπουδών και δραστηριοτήτων. Επίσης, στο 10% των εκθέσεων, προτείνεται η ανάπτυξη κοινών πολιτικών για δημιουργία προγραμμάτων, βασισμένων σε μαθήματα, σεμινάρια και συναντήσεις, που θα υποστηρίζουν ακαδημαϊκά τους διδακτορικούς φοιτητές και θα συμβάλλουν στη δικτύωση και ανταλλαγή ιδεών μεταξύ αυτών και των διδασκόντων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης, συστήνεται η αναθεώρηση του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου για την εισαγωγή διδακτορικών σπουδών στα ΤΕΙ, στο μέτρο που υπάρχουν σαφή κριτήρια ποιότητας και αντίστοιχες απαιτήσεις για τη λειτουργία ενός τέτοιου προγράμματος (π.χ. επιβλέποντες με εμπειρία και δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά). Επιπλέον, συστήνεται ο εξορθολογισμός του αριθμού των υποψήφιων διδακτόρων, με κριτήρια τους διαθέσιμους πόρους, την αριστεία, και τις ανάγκες των ερευνητικών προγραμμάτων του Ιδρύματος. Τέλος, προτείνεται η δημιουργία συστήματος για την παρακολούθηση των σπουδών των υποψηφίων διδακτόρων.
Διδασκαλία και μάθηση - Αξιολόγηση από τους φοιτητές
α. Θετικά σημεία της διαδικασίας αξιολόγησης της διδασκαλίας και μάθησης από τους φοιτητές
Θετικά καταγράφεται το καλό κλίμα μεταξύ καθηγητών και φοιτητών και το υψηλό επίπεδο συνεργασίας και υποστήριξης (76%). Επίσης, θετικά καταγράφεται και η ποικιλία εφαρμοζόμενων τρόπων διδασκαλίας, μάθησης και αξιολόγησης (48%). Θετικά κρίνεται το γεγονός ότι οι φοιτητές γνωρίζουν τις μεθόδους που εφαρμόζονται στη μάθηση και την αξιολόγησή τους (43%). Ως δυνατό σημείο των Ιδρυμάτων αναφέρεται (29%) η καθοδήγηση και πληροφόρηση που παρέχεται στους φοιτητές από τους διδάσκοντες και τις ΔΑΣΤΑ για ζητήματα σπουδών και καριέρας. Επιπλέον, αναγνωρίζεται η υψηλή ποιότητα πληροφοριών που περιέχουν οι οδηγοί σπουδών για το εκάστοτε ΠΣ (24%) καθώς και η ποιότητα της διδασκαλίας και αξιολόγησης της μάθησης (19%). Τέλος, στο 14% των εκθέσεων, κρίνεται θετικά η αξιοποίηση στη διδασκαλία της ΤΠΕ (Τεχνολογίας Πληροφορίας και Επικοινωνιών) και της εξ αποστάσεως μάθησης, καθώς και η σταδιακή αύξηση στην ανάπτυξη ανοικτών εκπαιδευτικών πόρων [Open Educational Resources (OER)] και υλικού για ηλεκτρονική μάθηση (e-learning).
β. Αρνητικά σημεία της διαδικασίας αξιολόγησης της διδασκαλίας και μάθησης από τους φοιτητές
Εντοπίζονται ως αρνητικά σημεία σε ποσοστό 48% η έλλειψη τυπικής διαδικασίας διαχείρισης παραπόνων και σε ποσοστό 29% η μη παροχή πολλαπλών μαθησιακών διαδρομών στα προγράμματα σπουδών, σύμφωνα με τις ανάγκες των φοιτητών (μερική φοίτηση, βραδινά μαθήματα). Επίσης, στο 14% των εκθέσεων, αφενός μεν εντοπίζονται αδυναμίες στη διαδικασία της αξιολόγησης των φοιτητών, αφετέρου δε η απουσία, σε επίπεδο Τμήματος, οργανωμένου πλαισίου καθοδήγησης και υποστήριξης για εκπαιδευτικά θέματα.
γ. Συστάσεις για τη διαδικασία αξιολόγησης της διδασκαλίας και μάθησης από τους φοιτητές
Για τη βελτίωση της διαδικασίας αξιολόγησης της διδασκαλίας και της μάθησης από τους φοιτητές, οι ΕΕΑ προτείνουν τα εξής:
Να εφαρμοστούν σύγχρονες διδακτικές μέθοδοι, με σκοπό την ενίσχυση της φοιτητοκεντρικής μάθησης.
Να αξιοποιηθούν περισσότερο οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία των μαθημάτων (π.χ. e-class).
Να ενισχυθεί η συμμετοχή των φοιτητών στις διαδικασίες για τη διασφάλιση της ποιότητας των ΠΣ, μέσα από την αξιολόγηση των μαθημάτων με ερωτηματολόγιο.
Να υπάρχει τυπική διαδικασία υποδοχής και διαχείρισης παραπόνων και ενστάσεων.
Να υπάρξει πρόβλεψη και μεγαλύτερη μέριμνα για την ενίσχυση των μηχανισμών υποστήριξης και συμβουλευτικής των φοιτητών για ακαδημαϊκά ή/και προσωπικά θέματα (π.χ. σπουδές,
διαχείριση άγχους, ευκαιρίες εύρεσης εργασίας).
Να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της υψηλής αναλογίας φοιτητών/καθηγητών.
Να σχεδιαστεί μηχανισμός για την αντιμετώπιση προβλημάτων κατά περίπτωση ή σύμφωνα με
τις ανάγκες του Ιδρύματος.
Τελικά συμπεράσματα και συστάσεις
Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα τελικά συμπεράσματα και οι συστάσεις που προκύπτουν από τη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης των Ιδρυμάτων.
α. Θετικά σημεία
Η ποιότητα των ανθρωπίνων πόρων του Ιδρύματος καταγράφεται θετικά στο 67% των εκθέσεων. Η ομαδικότητα της διοίκησης κρίνεται επίσης θετικά στο 29%.
β. Αρνητικά σημεία
Σε ποσοστό 52%, αναφέρεται ότι το Ίδρυμα αντιμετωπίζει εξωγενείς απειλές. Η έλλειψη αυτονομίας αναφέρεται αρνητικά στο 38% των εκθέσεων, ενώ, σε ποσοστό 24%, κρίνονται ανεπαρκείς ο συντονισμός και η εσωτερική επικοινωνία του Ιδρύματος. Επίσης, σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις, οι Επιτροπές σημειώνουν ως αρνητικά τα εξής:
Δυσλειτουργίες λόγω των συχνών αλλαγών διοίκησης
Έλλειψη αξιοποίησης της ανάδρασης των κοινωνικών εταίρων
Ανυπαρξία συστήματος καταγραφής της πορείας επίτευξης στόχων Έλλειψη αξιοποίησης ευκαιριών
γ. Συμπεράσματα
Η ανταπόκριση του Ιδρύματος στην υλοποίηση και εφαρμογή του ΕΣΔΠ είναι θετική στο 38% των εκθέσεων, ενώ αποτελεσματική ικανότητα διακυβέρνησης του Ιδρύματος διαπιστώνεται στο 33% των εκθέσεων. Επίσης, σε ποσοστό 24%, αναφέρεται ότι το ΕΣΔΠ βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης.
Σε ποσοστό 57% των εκθέσεων, προτείνεται η ενίσχυση του ΕΣΔΠ του Ιδρύματος και, στο ίδιο ποσοστό, προτείνεται η δημιουργία ενός εσωτερικού συστήματος καταγραφής των επιδόσεων. Σε ποσοστό 52% υποδεικνύεται η ενίσχυση των διαδικασιών στρατηγικού σχεδιασμού και, στο ίδιο ποσοστό, η ενίσχυση της εξωστρέφειας του Ιδρύματος. Σε ποσοστό 48% των εκθέσεων, προτείνεται η δημιουργία συστήματος επικοινωνίας και αξιοποίησης των βέλτιστων πρακτικών του Ιδρύματος, ενώ, στο 43%, προτείνεται η αποτελεσματικότερη συνεργασία μεταξύ των δομών διασφάλισης ποιότητας και του Ιδρύματος. Στο ίδιο ποσοστό, υποδεικνύεται και η διαμόρφωση σταθερού νομοθετικού πλαισίου για τα ΑΕΙ. Σε ποσοστό 38% των εκθέσεων, προτείνεται η ενίσχυση της συμμετοχής των φοιτητών στις διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας και, σε ποσοστό 33%, η βελτίωση του συντονισμού της ερευνητικής πολιτικής. Η διαμόρφωση κουλτούρας ποιότητας και αριστείας προτείνεται σε ποσοστό 29%, ενώ, σε ίδιο ποσοστό, γίνονται συστάσεις για διαμόρφωση μίας σαφέστερης ερευνητικής στρατηγικής για βελτίωση και ενίσχυση των διεθνών σχέσεων του Ιδρύματος, καθώς και για τον συντονισμό των προγραμμάτων σπουδών.
Σχόλια