Γράφει ο Φάνης Γέμτος* Την ώρα που άρχισα να γράφω σχόλια για τη διαβούλευση για τη νέα ΚΑΠ και την έλλειψη εθνικής αγροτικής πολιτικής ανακ...
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
Την ώρα που άρχισα να γράφω σχόλια για τη διαβούλευση για τη νέα ΚΑΠ και την έλλειψη εθνικής αγροτικής πολιτικής ανακοινώθηκε ένας μικρός ανασχηματισμός της Κυβέρνησης. Μετά από λίγους μήνες έγινε πάλι αλλαγή στο ΥΠΑΑΤ. Ο υφυπουργός κ Οικονόμου μετατέθηκε και έγινε
κυβερνητικός εκπρόσωπος.
Ο κ. Οικονόμου είναι γεωπόνος και βουλευτής Φθιώτιδας, επομένως έχει κάποια σχέση με τη γεωργία και την καταλαβαίνει. Είναι αυτός που άρχισε να μιλά για Εθνική Αγροτική Πολιτική άσχετα αν μέχρι τώρα δεν εξειδίκευσε τι εννοεί.
Θα γκρινιάξω πάλι γιατί όλοι μιλούν για αναβάθμιση λες και το ΥΠΑΑΤ είναι καταδίκη για τους πολιτικούς. Και θα επαναλάβω το πρόβλημα του πολιτικού συστήματος που ο κάθε νέος Υπουργός καταργεί ό,τι έκανε ο προηγούμενος για να κάνει ένα νέο μεγαλεπήβολο πρόγραμμα που ποτέ δεν θα μάθουμε πόσο καλό ήταν γιατί δεν θα προλάβει να εφαρμοστεί.
Είναι η αλάνθαστη συνταγή να μη γίνεται τίποτα που είναι αποτέλεσμα της έλλειψης μακροχρόνιου προγραμματισμού και συνεχούς αξιολόγησης των προγραμμάτων που θα μας οδηγούσε σε ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Η συζήτηση παραμένει πάντα στις επιδοτήσεις. Και η ζωή συνεχίζεται.
Έγραψα ήδη τρία κείμενα σχολιάζοντας τη διαβούλευση για τη νέα ΚΑΠ. Παρακολουθώντας τη συνέχεια της διαβούλευσης διατηρώ τη γνώμη ότι με γενικότητες δεν γίνεται διαβούλευση. Η διαβούλευση απαιτεί την προβολή προγράμματος με συγκεκριμένα μέτρα πάνω στα οποία θα γίνει η διαβούλευση.
Στην εμφάνιση των Υπουργών του ΥΠΑΑΤ στην Κομοτηνή άρχισαν να εξειδικεύονται κάπως τα μέτρα. Ο Υπουργός φάνηκε ιδιαίτερα ευχαριστημένος που καταργούνται τα ιστορικά δικαιώματα και οι επιδοτήσεις θα είναι ίδιες για όλους που καλλιεργούν τη γη. Αυτό θα καταργήσει προνομιακή μεταχείριση μερίδας παραγωγών με ιστορικά δικαιώματα για να υπάρξει ισότητα.
Μήπως όμως καταργηθεί σταδιακά και η διαφορά επιδοτήσεων ανάμεσα στα παλαιά και νέα μέλη της Ε.Ε. κάτι που θα μας μειώσει τις επιδοτήσεις;
Αυτό δεν αναφέρθηκε πουθενά. Μάλλον θα το δούμε στο μέλλον.
Αυτό που προβλήθηκε από τον Υπουργό είναι η ενίσχυση των μικρών καλλιεργητών με μεταφορά κάποιων επί πλέον επιδοτήσεων από παραγωγούς με μεγάλες επιδοτήσεις. Ένας παραγωγός με αροτριαίες καλλιέργειες 50 στρεμμάτων στον Έβρο θα πάρει επί πλέον επιδότηση 875 ευρώ. Μια άλλη με καπνό θα πάρει 585 ευρώ παραπάνω.
Υποθέτω από τη νέα μέση τιμή επιδότησης ανά στρέμμα. Παίρνω την καλύτερη περίπτωση από τα παραδείγματα.
Αν ο παραγωγός καλλιεργεί ξηρικές καλλιέργειες θα εισπράξει 3.000 ευρώ από την πώληση του σιταριού (αν αφαιρέσουμε το κόστος αμφιβάλλω αν του μείνουν 1000), θα πάρει και επιδότηση άλλες 2.500 ευρώ συν τα 875 ευρώ μας κάνουν 4.375 ευρώ. Μάλλον δεν ζει με αυτά.
Αν έχει ποτιστικές καλλιέργειες (καλαμπόκι, βαμβάκι, ηλίανθο), η κατάσταση ίσως είναι λίγο καλύτερη, αλλά πάλι μη βιώσιμη. Ένα πρόβλημα αυτής της χώρας είναι η έννοια του μικρού και μεσαίου.
Η συζήτηση της ενίσχυσής τους εμφανίζεται με μεγάλα γράμματα στον Τύπο. Μόνο που έχουμε λάθος ορισμούς. Οι μικρές και μεσαίες πρέπει να είναι βιώσιμες και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις που θα ενισχυθούν και θα αποδώσουν για την Εθνική οικονομία.
Μια επιχείρηση με 2-3 άτομα προσωπικό δεν είναι βιώσιμη. Όσες ενισχύσεις και αν δώσουμε δεν θα μπορέσει να παράγει ανταγωνιστικά προϊόντα ή υπηρεσίες και ούτε κουβέντα για εξαγωγές. Πρέπει να βρούμε τρόπο να τις μεγαλώσουμε με συγχωνεύσεις ή άλλες μεθόδους. Κάτι ανάλογο ισχύει στη γεωργία. Μόνο που στη γεωργία η μικρή επιχείρηση μπορεί να γίνει βιώσιμη.
Εάν βοηθήσουμε τον παραγωγό των 50-100 στρεμμάτων να πάει σε καλλιέργειες υψηλής αξίας και εντάσεως εργασίας (που μεγάλο μέρος προσφέρει η οικογένεια), τότε θα είναι βιώσιμος και μάλιστα θα αποκτήσει σημαντικό εισόδημα που θα προσελκύσει νέους να ασχοληθούν με τη γεωργία.
Φοβάμαι όμως ότι πάλι οδηγούμαστε σε μια συζήτηση για επιδοτήσεις-ψίχουλα (φαντάζομαι θα δώσουν και τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στο πετρέλαιο άλλα 3-4 ευρώ/στρέμμα) και το σύστημα προσέλκυσης ψήφων θα πάει καλά. Για τη χώρα ας μην το συζητάμε.
Τι θα γίνει με τις επί πλέον επιδοτήσεις του Υπουργού;
Ό,τι έγινε στη δεκαετία του 1980. Η τότε Κυβέρνηση είχε τη φαεινή ιδέα να δώσει επί πλέον επιδότηση σε παραγωγούς βαμβακιού κάτω των 25 στρεμμάτων. Για να επωφεληθούν από αυτό οι περισσότεροι παραγωγοί μοίρασαν την καλλιέργεια βαμβακιού σε παππούδες, γιαγιάδες και όποιον άλλον εύρισκαν. Για αρκετό διάστημα ήταν όλοι με χαρτιά στα χέρια να κάνουν τις δηλώσεις κάτω των 25 στρεμμάτων.
Θα επαναληφθεί η ιστορία;
Ένα αντίστοιχο επιχείρημα είναι η αύξηση των επιδοτήσεων για νέους αγρότες. Το συνολικό ποσό θα πάει από 2 στο 3% του συνόλου των επιδοτήσεων. Δηλαδή θα αυξηθούν οι επιδοτούμενοι νέοι αγρότες ή θα αυξηθούν τα ποσά ανά επιδοτούμενο.
Πιστεύει η ηγεσία του ΥΠΑΑΤ ότι οι επιδοτήσεις είναι αυτές που προσελκύουν νέους στη γεωργία;
Ποιος νέος στη Θεσσαλία θα γίνει αγρότης όταν ακούει γύρω του κάθε χρόνο να στερεύουν οι γεωτρήσεις και κανείς να μην κάνει κάτι για να λυθεί το πρόβλημα με επιφανειακά νερά;
Πώς να αποφασίσει όταν βλέπει ότι καλλιέργειες, όπως το βαμβάκι, στηρίζονται μόνο σε συνδεδεμένες επί πλέον επιδοτήσεις που κανείς δεν ξέρει για πόσο ακόμη θα υπάρχουν;
Μήπως αντί να προβάλλουμε λίγο μεγαλύτερες επιδοτήσεις δημιουργούσαμε ένα μοντέλο γεωργικής επιχείρησης με οπωροκηπευτικά που θα εξασφάλιζε με τα 50-100 στρέμματα εισόδημα 20-30.000 ευρώ/χρόνο (πολύ μεγαλύτερο από τα 10.000 ευρώ/χρόνο ενός εργαζόμενου των 600 ευρώ/μήνα στην πόλη) θα προσείλκυε νέους αγρότες;
Μήπως αυτό έπρεπε να προτείνει ο Υπουργός;
Αλλά θα συνεχίσω.
Ο Υπουργός αναφέρθηκε στη συνέχεια στις συνδεδεμένες επιδοτήσεις. Αυτές δίδονται επιλεκτικά σε ορισμένες καλλιέργειες ώστε να ενισχυθούν και να μπουν στο πρόγραμμα των αγροτών. Οι επιδοτήσεις δίνονται σε διάφορες καλλιέργειες και εδώ χρειάζεται μια συζήτηση ποιες πρέπει να ενισχυθούν. Τα ψυχανθή είναι ένα καλό παράδειγμα, αφού έχουν πολλά πλεονεκτήματα.
Οι επιδοτήσεις με τα ιστορικά δικαιώματα είχαν σαφώς αδικήσει τα ψυχανθή, δεδομένου ότι τα είχαν εκτός επιδοτήσεων. Ένα τραγικό λάθος, καθώς τα ψυχανθή δίνουν σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως προσθήκη αζώτου στο έδαφος. Εφόσον με τη νέα ΚΑΠ θα πρέπει να μειώσουμε χημικά λιπάσματα, τα ψυχανθή μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά.
Και φυσικά να δώσουν και χαμηλού κόστους ζωοτροφές, κάτι επίκαιρο με τους διαμαρτυρόμενους κτηνοτρόφους. Αλλά η παραγωγή ζωοτροφών θα μπορούσε να ενισχυθεί με διπλές καλλιέργειες τον χρόνο, π.χ. ένα ψυχανθές ή μείγμα με δημητριακό τον χειμώνα και καλαμπόκι ή σόργο για ενσίρωση το καλοκαίρι.
Σκέφτηκε το ΥΠΑΑΤ να επιδοτήσει τις διπλές καλλιέργειες;
Ή να βρει τρόπο να δηλώνονται στο ΟΣΔΕ; Αυτό συνδυάζεται με το επόμενο σημείο που πρόβαλε ο Υπουργός:
«Την ενσωμάτωση στο Στρατηγικό Σχέδιο γεωργικών πρακτικών που είναι επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον και στην εφαρμογή των οικολογικών σχημάτων, μέσω στενευμένων δράσεων». Ποιες είναι οι πρακτικές αυτές και τι στόχους έχουν; Καμία εξειδίκευση.
Τι υπάρχει στις προθέσεις του ΥΠΑΑΤ; Μέτρα προστασίας του εδάφους από διάβρωση (πολύ σημαντικό για τη Θεσσαλία), μέτρα βελτίωσης της υγείας του εδάφους, αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους με αποθήκευση άνθρακα σε αυτό;
Ποια θα είναι η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή;
Για την ώρα το τοπίο είναι θολό και καλά θα ήταν να ξεκινήσει μια συζήτηση για τα μέτρα που θα προωθήσουν. Ο Υπουργός αναφέρθηκε και στην προώθηση των βιολογικών καλλιεργειών και εκτροφών ζώων που προωθεί η Ε.Ε. μέσω του προγράμματος «από το χωράφι στο πιάτο του καταναλωτή».
Το τελευταίο στοιχείο που ανέφερε ο Υπουργός είναι η ανάγκη της ανάπτυξης ενός προγράμματος εκπαίδευσης και κατάρτισης των αγροτών. Αναφέρθηκε στην ανάπτυξη ενός προγράμματος AKIS (Agricultural Knowledge and Innovation Systems), δηλαδή ενός συστήματος γνώσης και καινοτομίας στη γεωργία. Κάποια από τα μέτρα είναι η δημιουργία 6 ΙΕΚ ειδικών για τη γεωργία, ενώ αναφέρθηκε και στο πρόγραμμα συμβούλων των αγροτών.
Όλα αυτά θετικά εάν υπάρχει Πρόγραμμα Αγροτικής Πολιτικής της χώρας με στόχους που θα υπηρετούν τόσο η εκπαίδευση όσο και οι σύμβουλοι των αγροτών. Αν δεν υπάρχουν στόχοι και αξιολόγηση κάθε χρόνο τότε το πρόγραμμα θα είναι άλλη μια σπατάλη κοινοτικών και εθνικών πόρων χωρίς αποτέλεσμα.
Θα καταλήξουν σε επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι, όπως η νιτρορύπανση κ.λπ. Μόνο που τώρα όλα θα αξιολογούνται από την Επιτροπή. Θα έπρεπε να τα σχεδιάσουμε όλα σωστά και σοβαρά για να αποφύγουμε απορρίψεις και επιστροφές χρημάτων.
Τα ΙΕΚ που προγραμματίζονται ελπίζω να είναι πραγματικά τεχνικά σχολεία. Με πραγματικά αγροκτήματα, όπου οι σπουδαστές θα ασκούνται όλη μέρα για να αποκτήσουν δεξιότητες παράλληλα με θεωρία. Οι χώροι του πρώην ΤΕΙ και της Αβερνωφείου Γ.Σ. είναι ιδανικοί για τέτοια σχολεία. Όχι μόνο γιατί διαθέτουν αγρόκτημα (για την ώρα δυστυχώς εγκαταλελειμμένο), αλλά και εξοπλισμό που αν και παλαιωμένος έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για να εκπαιδεύσει τους σπουδαστές. Ο εξοπλισμός αυτός είναι δύσκολο να βρεθεί αλλού και το κόστος να αγοραστεί τεράστιο.
Θα περίμενα μαζί με την εκπαίδευση ο Υπουργός να αναφερθεί και στη σύνδεση έρευνας και αγροτικής παραγωγής. Στη Γ.Σ. του ΣΕΒ το θέμα αυτό ήταν από αυτά που ζητήθηκε να προωθηθούν για τη βιομηχανία.
Στη σύνδεση γεωργικής παραγωγής με την έρευνα τι γίνεται;
Μήπως θα έπρεπε μαζί με τα ΙΕΚ να ιδρυθούν και πιλοτικά αγροκτήματα, συνδεδεμένα με τα ΑΕΙ και τα ερευνητικά ιδρύματα, όπου θα εφαρμόζονται οι νέες καλλιεργητικές τεχνικές και τεχνολογίες και θα επιδεικνύονται στους αγρότες μαζί με ταχύρρυθμα προγράμματα κατάρτισης;
Ξέρω ότι τόσο το Τμήμα Αγροτεχνολογίας του Π.Θ. (το πρώην ΤΕΙ) όσο και το ΙΕΤΕΘ του ΕΚΕΤΑ προσπαθούν να δημιουργήσουν τέτοιες υποδομές. Το ΥΠΠΑΤ τις γνωρίζει; Μπορεί να βοηθήσει ώστε να αναπτυχθούν;
Και μαζί να αναπτυχθεί ένα σύστημα διαρκούς εκπαίδευσης και κατάρτισης των αγροτών που θα τους βοηθήσει να προσαρμοστούν στις συνθήκες που διαμορφώνονται με τις νέες απαιτήσεις των καλλιεργειών και τις νέες τεχνολογίες. Μάλλον όλα αυτά δεν είναι στη συζήτηση των γενικοτήτων στις οποίες περιορίζεται το πολιτικό σύστημα της χώρας.
Ο Υπουργός αναφέρθηκε και σε εξωστρέφεια της παραγωγής με προσανατολισμό σε εξαγωγές. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιμο στοιχείο που πάλι δεν εξειδικεύτηκε σε ενέργειες.
Πώς θα το πετύχουμε; Πώς θα παράγουμε προϊόντα υψηλής αξίας που να ζητούνται από τις αγορές ανταγωνιστικά;
Και πώς θα τα προωθήσουμε στις αγορές; Βλέπω τον υπουργό Εξωτερικών να γυρίζει τις χώρες της περιοχής, όπως τα ΗΑΕ ή τη Σαουδική Αραβία. Μαζί με τις χρήσιμες συζητήσεις για εξοπλισμούς, κοινές ασκήσεις της αεροπορίας κ.λπ. δεν θα μπορούμε να συζητήσει τη δυνατότητα εξαγωγής προϊόντων διατροφής; Μήλα, αχλάδια ή ροδάκινα μάλλον δεν θα παράγουν οι χώρες αυτές.
Μήπως θα μπορούσαν καράβια-ψυγεία να μεταφέρουν τα προϊόντα μας, δίνοντας διέξοδο σε μια αυξημένη παραγωγή μας; Αλλά και αυτό θέλει πρόγραμμα και προσπάθεια και όχι γενικότητες. Αλλά τέτοια συζήτηση δεν φαίνεται να υπάρχει στο τραπέζι.
Παραμένουμε στις γενικότητες που κρατούν τη χώρα σταθερά μακριά από την ανάπτυξη. Και ασχολούμαστε με επιδοτήσεις για προσέλκυση ψήφων.
*Γράφει ο Φάνης Γέμτος
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
πηγή: eleftheria.gr
.png)
Σχόλια